بند گلستان یکی از بندهای تاریخی استان خراسان است که در ۸ کیلومتری غرب مشهد بر روی رودخانه گلستان احداث شده است. این بند هم اکنون از محل های دیدنی و توریستی شهر مشهد به شمار می رود. [ ۱] از نظر موقعیت جغرافیایی این بند در عرض شمالی ۳۶ درجه و طول شرقی ۵۹ درجه، در ارتفاع ۱۱۹۰ متری از سطح دریا واقع شده است. با وجود اینکه حدود ۵۰۰ سال از عمر این بنا می گذرد هنوز سالم و پابرجاست. [ ۲]
این بنا از آثار دوره تیموریان است. در مورد سازنده بند گلستان نظرات متفاوتی ارائه شده است. بعضی بنای بند را به شاهرخ پسر تیمور گورکانی نسبت داده اند و برخی بند را از بناهای گوهرشادبیگم همسر شاهرخ می دانند. بعضی دیگر گلستان را به نام کنیز گوهرشاد دانسته و قریه و بند گلستان را به او نسبت داده اند. [ ۳] در کتاب «اسناد و مکاتبات تاریخی ایران» تألیف آقای دکتر عبدالحسین نوایی سندی وجود دارد که حاکی از فرمان سلطان ابوسعید گورکانی خطاب به مردم مشهد راجع به بنای بند گلستان است. با توجه به این که فرمان مذکور تاریخ ندارد و سلطان ابوسعید در سال ۸۳۷ قمری کشته شده، استنباط می شود که بنای بند گلستان و صدور فرمان مذکور چند سال قبل از مرگ وی بوده است. [ ۴] هدف از احداث این بند آبیاری اراضی کشاورزی پایین دست و قریه آبکوه بوده است. [ ۵]
بند گلستان در محلی ساخته شده است که عرض دره تنگ تر می شود و در دو طرف آن صخره های عظیمی وجود دارد. سنگ تکیه گاه آن از گرانیت و گرانودیوریت موسوم به لوکو گرانیت است. [ ۶] اگر چه یک قسمت بند روی سنگ گرانیت تکیه دارد ولی خود بند روی آبرفت های رودخانه بنا شده است لذا کف مخزن آن در قسمت پایه اصلی بند غیرقابل نفوذ نیست. [ ۷] مصالح اصلی به کار رفته در بند آجر و سنگ و ملات مخلوط از آهک و شن و خاک است. قسمت میانی سازه با سنگ و ملات پر شده و سطوح خارجی آن با آجر کار شده است. [ ۸] بنای بند را طوری ساخته اند که صخره ای که در طرف خارجی آن واقع شده حکم پشتیبان محکمی را برای بند دارد. [ ۹]
طول بند در قسمت پایه در کف رودخانه ۳۰٫۶ متر است و هر چه به طرف بالا ادامه می یابد بر مقدار آن افزوده می شود و در بالا طول تاج فعلی ۱۳۰ متر است. عرض تاج یا ضخامت سد در بالا ۱۰٫۵ متر و در پایین حدود ۲۵ متر است. ارتفاع سرریز بند ۲۰ متر از بستر رودخانه منظور شده است. مخزن بند در بالاترین ارتفاع حجمی معادل ۲٫۷ میلیون متر مکعب دارد و حجم مفید آن منهای حجم اشغال شده توسط رسوبات ۱٫۵ میلیون متر مکعب است. [ ۱۰]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاین بنا از آثار دوره تیموریان است. در مورد سازنده بند گلستان نظرات متفاوتی ارائه شده است. بعضی بنای بند را به شاهرخ پسر تیمور گورکانی نسبت داده اند و برخی بند را از بناهای گوهرشادبیگم همسر شاهرخ می دانند. بعضی دیگر گلستان را به نام کنیز گوهرشاد دانسته و قریه و بند گلستان را به او نسبت داده اند. [ ۳] در کتاب «اسناد و مکاتبات تاریخی ایران» تألیف آقای دکتر عبدالحسین نوایی سندی وجود دارد که حاکی از فرمان سلطان ابوسعید گورکانی خطاب به مردم مشهد راجع به بنای بند گلستان است. با توجه به این که فرمان مذکور تاریخ ندارد و سلطان ابوسعید در سال ۸۳۷ قمری کشته شده، استنباط می شود که بنای بند گلستان و صدور فرمان مذکور چند سال قبل از مرگ وی بوده است. [ ۴] هدف از احداث این بند آبیاری اراضی کشاورزی پایین دست و قریه آبکوه بوده است. [ ۵]
بند گلستان در محلی ساخته شده است که عرض دره تنگ تر می شود و در دو طرف آن صخره های عظیمی وجود دارد. سنگ تکیه گاه آن از گرانیت و گرانودیوریت موسوم به لوکو گرانیت است. [ ۶] اگر چه یک قسمت بند روی سنگ گرانیت تکیه دارد ولی خود بند روی آبرفت های رودخانه بنا شده است لذا کف مخزن آن در قسمت پایه اصلی بند غیرقابل نفوذ نیست. [ ۷] مصالح اصلی به کار رفته در بند آجر و سنگ و ملات مخلوط از آهک و شن و خاک است. قسمت میانی سازه با سنگ و ملات پر شده و سطوح خارجی آن با آجر کار شده است. [ ۸] بنای بند را طوری ساخته اند که صخره ای که در طرف خارجی آن واقع شده حکم پشتیبان محکمی را برای بند دارد. [ ۹]
طول بند در قسمت پایه در کف رودخانه ۳۰٫۶ متر است و هر چه به طرف بالا ادامه می یابد بر مقدار آن افزوده می شود و در بالا طول تاج فعلی ۱۳۰ متر است. عرض تاج یا ضخامت سد در بالا ۱۰٫۵ متر و در پایین حدود ۲۵ متر است. ارتفاع سرریز بند ۲۰ متر از بستر رودخانه منظور شده است. مخزن بند در بالاترین ارتفاع حجمی معادل ۲٫۷ میلیون متر مکعب دارد و حجم مفید آن منهای حجم اشغال شده توسط رسوبات ۱٫۵ میلیون متر مکعب است. [ ۱۰]
wiki: بند گلستان