تاج الماثر

تاج المآثر. تاجُ الْمَآثر
کتابی تاریخی به فارسی از حسن بن محمد نظامی نیشابوری دهلوی (قرن ۷ق). مؤلف این کتاب را به امر قطب الدین آیبک و به تشویق دوستان خود در ۶۰۲ق تألیف کرد. او در این کتاب علاوه بر شرح وقایع پادشاهان دهلی (۵۸۷ـ۶۱۴ق)، به شرح اوضاع طبیعی، جغرافیایی و سیاسی مناطق مختلف پرداخته است. کتاب شامل مقدمه و ۳۰ فصل است. مقدمه آن با مدح و ثنای پروردگار و پیامبر اکرم (ص) و ستایش معزالدین محمدسام غوری و آیبک آغاز می شود. فهرست واره فصول کتاب از این قرار است: سرگذشت مؤلف، وصف اوضاع طبیعی و اجتماعی هند، فتوحات معزالدین محمدسام غوری، فتح دهلی، فتح تَهنکَر، و گوالیار در ۵۹۲ق، درگذشت قطب الدین آیبک در ۶۰۷، پادشاهی ایلتتمش، کشته شدن تاج الدین یلدوز در ۶۱۲ق. در پایان مؤلف فصلی در بیان محاسن کتاب خود آورده است. نثر کتاب مصنوع و پرتکلف و مملو از اشعار عربی و فارسی است. این ویژگی، استفاده از نکات تاریخی کتاب را دشوار ساخته است و از این رو کتاب تاکنون به چاپ نرسیده است.