تووا

تووا ( به انگلیسی: The Tyva Republic ) ( به روسی: Респу́блика Тыва́, Respublika Tyva ) یکی از جمهوری های روسیه در جنوب سیبری و شمال مغولستان است. پایتخت آن کیزیل و جمعیت آن ۳۰۷٬۹۳۰ نفر است ( در سرشماری سال ۲۰۱۰ ) .
تاریخ منطقه تاریخی نانو اورینخای که تووا نیز بخشی از آن بوده است، در سده های پیش از سده هیجده میلادی به درستی دانسته نیست زیرا منابع نوشتاری کمی در این رابطه وجود دارند.
در واقع این ناحیه در گذر زمان بین خانات ترک مغولستان شمالی، اویغور و قرقیز دست به دست شده است. اما چنین به نظر می رسد که ترک سازی ( Turkification ) این منطقه به دنبال لشکرکشی چنگیزخان مغول صورت گرفته است.
مطابق شواهد تاریخی ای که در حفاری های باستان شناسی در نزدیکی ارژن بدست آمد است، در واقع ارژن در جمهوری تووا شرقی ترین و در عین حال قدیمی ترین نقطه ای است که در آن آثاری از زندگی سکاها بدست آمده است. این آثار از دیدگاه باستان شناسی مهم ترین آثار بر جای مانده از سکاها است. [ ۱] [ ۲]
به دنبال یورش مغولان منطقه تاریخی نانو اورینخای که تووا نیز بخشی از آن بود از سده سیزده ( ۱۲۰۷ ) تا سده ۱۸ میلادی نحت لوای مغولان قرار گرفت.
از سال ۱۷۵۷ تا ۱۹۱۱ این منطقه تحت سیطره منچو ( دودمان چینگ، واپسین دودمان چین ) قرار گرفت. در خلال سده ۱۹ روس ها آغاز به اقامت در این منطقه کردند و در سال ۱۸۶۰ حکومت چینگ به روسها اجازه سکونت در تووا را داد. از ۱۸۸۱ سکونت دائمی آن ها در این ناحیه آغاز شد. با درگرفتن انقلاب در چین در سال ۱۹۱۱ سربازان امپراتوری روسیه در ۱۹۱۲ وارد این منطقه شدند و پس از اعلام استقلال جمهوری تووا در حالیکه پیش از آن در سال ۱۹۱۱ مغولستان ( مغولستان بیرونی ) نیز استقلال خود را اعلام کرده بود، در ۱۷ آوریل ۱۹۱۴ با فرمان تزار نیکلای دوم این منطقه به صورت تحت الحمایه روسیه درآمد.
انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷ باعث شد که بخش بزرگی از تووا از ۵ ژوئیه ۱۹۱۸ تا ۱۵ ژوئیه ۱۹۱۹ توسط سربازان روس های سفید ( سلطنت طلبان ) به فرماندهی الکساندر کولچاک اشغال شود و پیوتر ایوانوویچ حاکم آن گردد. هم زمان در پائیز ۱۹۱۸ بخش جنوب غربی تووا توسط قوای چینی که استقلال یا الحاق آن به روسیه را به رسمیت نمی شناختند، تصرف شده و بخشی از جنوب آن نیز به تصرف قوای مغول درآمد. حاکمیت بر تووا از ژوئن ۱۹۱۹ تا فوریه ۱۹۲۰ در اختیار ارتش سرخ قرار گرفت، اما در ۱۹ فوریه ۱۹۲۰ سربازان چینی آن را مجدداً ضمیمه خاک خود کرده و یان شی چائو را به عنوان حاکم آن گماشتند. در ۱۴ اوت ۱۹۲۱ بلشویک های تووا با حمایت روسیه جمهوری دمکراتیک خلق تووا را بنیان نهادند و تووا تا زمان جنگ جهانی دوم به طور رسمی و واقعی به عنوان یک کشور مستقل شناخته می شد. دُندوک نخستین نخست وزیر این کشور شروع به مستحکم کردن ارتباط میان تووا و مغولستان کرد و آیین بودایی را به عنوان مذهب رسمی کشور اعلان کرد. این موضوع باعث شد تا ۵ جوان تووایی دانش آموخته دانشگاه کمونیستی زحمتکشان شرق مسکو با هماهنگی مقامات کرملین حکومت را ساقط کرده و یک حکومت نزدیک به شوروی را جایگزین آن کنند. مقامات جدید در ۱۹۳۰ خط لاتین را که زبان شناسان روس برای زبان تووا طراحی کرده بودند جایگزین خط تبتی مغولی کنند. در ۱۹۴۳ خط سیریلیک جایگزین خط لاتین شد و به موازات آن زدودن فرهنگ مغولی و بودائی از جامعه به شکلی نظام مند ادامه یافت. [ ۳] اتحاد شوروی در ۱۹۴۴ با موافقت پارلمان تووا این کشور را ضمیمه خاک خود کرد. سالخاک توکا رهبر کمونیست های تووا به دبیرکلی حزب کمونیست این استان برگزیده شد و تا هنگام مرگش در سال ۱۹۷۳ شخص اول تووا به حساب می آمد. در فوریه ۱۹۹۰ جبهه دمکراتیک تووا به رهبری قدیر اول بیچلدی بنیان نهاده شد در پائیز همان سال سلسله عملیات های خشونت باری علیه روس های منطقه ( که در آن سال ۳۲٪ جمعیت تووا را تشکیل می دادند ) به کشته شدن ۸۸ روس و مهاجرت بسیاری از روس ها به خارج از جمهوری انجامید.