جنگ ارمنستان–ترکیه اشاره به جنگی است که از ۲۴ سپتامبر تا ۲۳ دسامبر ۱۹۲۰ میلادی بین اولین جمهوری ارمنستان و دولت موقت جنبش ملی ترکیه بوده است.
از سال ۱۸۷۸ میلادی تا ۱۹۱۵ میلادی جنوب و جنوب غربی قفقاز تحت کنترل روسیه بود. پس از انقلاب بلشویکی، ارتش عثمانی تا حدی کنترل را به دست گرفت، و در ۱۹۱۸ میلادی طبق عهدنامهٔ برست - لیتوفسک این حاکمیت بر منطقه رسمیت یافت. توافق بر این بود که عثمانی حاکم مناطقی خواهد بود که در داخل امپراتوری سال ۱۸۷۸ میلادی قرار می گرفتند. با این حال تُرک ها سرزمین های بیشتری از آنچه مواد عهدنامه مشخص کرده بود تصرف کردند، و جمهوری های شوروی گرجی، ارمنی، آذربایجانی را، که در ماه مهٔ ۱۹۱۸ میلادی تأسیس شدند، واداشتند که توافق نامۀ باتوم چهارم ژوئن ۱۹۱۸ میلادی را بپذیرند، که معنای آن از دست رفتن سرزمین های بیشتری از قلمرو عثمانی و نفوذ بیشتر عثمانی در منطقه بود. سپس از فروپاشی امپراتوری در اکتبر ۱۹۱۸ میلادی بخشی از منطقهٔ تحت کنترل بریتانیا درآمد. بدین سان ارمنیان، به طور مشترک با بریتانیا کنترل شهرهایی چون قارص را تا پایان سال ۱۹۲۰ میلادی به دست گرفتند. پس از خروج نیروهای بریتانیا، ارتش تُرک با کمک بلشویک ها این سرزمین را باز پس گرفت. به سبب تغییر مدام حدود و مرزها، جمعیت مجبور به نقل مکان بودند، و این تنش زیادی میان قومیت ها پدیدآورد که سرانجام به قتل عام ختم شد. [ ۱۳]
نخستین موج قتل عام ها در سال ۱۹۱۸ میلادی رخ داد. کمی بعد از انقلاب بلشویکی، حزب اتحاد و ترقی امیدوار بود با اشغال قفقاز و آسیای مرکزی به رویاهای پان ترکیستی و پان اسلامیستی خود، جامهٔ عمل بپوشاند. وهیب پاشا، فرماندهٔ لشکر سوم بعد از سال ۱۹۱۶ میلادی، به رهبران ارمنی اطمینان داد که آتش آرمان پان تورانیسم اکنون بیش از پیش شعله ور شده است:
«سرنوشت قلمرو ترکیه را از غرب به شرق می گستراند. ما بالکان را رها کردیم، حال آفریقا را رها می کنیم، ولی باید به سمت شرق پیش برویم. نژاد ما مذهب ما، زبان ما همه آن جاست؛ و این جذبه ای وسوسه انگیز و مقاومت ناپذیر دارد. برادران ما در باکو، داغستان، ترکستان و آذربایجان هستند. شما ارمنی ها راه ما را سد کرده اید. شما باید کنار بکشید و راه ما را بازگذارید. »[ ۱۴]
یکی از راه های تحقق این نقشه، به استناد منابع آلمانی، «نابود کرده همه ارمنی های باقی مانده بود. » در ماه مارس وقتی اخبار قتل عام های نیروهای تُرک به برلین رسید، دولت آلمان سعی کرد دخالت کند. گزارش های افسران آلمانی حاضر در منطقه اقرار کردن که کشتارها به دست نیروهای تحت فرمان برادر اسماعیل انور، یعنی نوری پاشا و عموی او خلیل پاشا انجام شده و با نقض عهدنامهٔ برست - لیتوفسک به قفقاز کشیده شده است. ژنرال لاسو گزارش هایی در پانزدهم و بیست و سوم مهٔ ۱۹۱۸ میلادی ارسال کرد. [ ۱۵]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاز سال ۱۸۷۸ میلادی تا ۱۹۱۵ میلادی جنوب و جنوب غربی قفقاز تحت کنترل روسیه بود. پس از انقلاب بلشویکی، ارتش عثمانی تا حدی کنترل را به دست گرفت، و در ۱۹۱۸ میلادی طبق عهدنامهٔ برست - لیتوفسک این حاکمیت بر منطقه رسمیت یافت. توافق بر این بود که عثمانی حاکم مناطقی خواهد بود که در داخل امپراتوری سال ۱۸۷۸ میلادی قرار می گرفتند. با این حال تُرک ها سرزمین های بیشتری از آنچه مواد عهدنامه مشخص کرده بود تصرف کردند، و جمهوری های شوروی گرجی، ارمنی، آذربایجانی را، که در ماه مهٔ ۱۹۱۸ میلادی تأسیس شدند، واداشتند که توافق نامۀ باتوم چهارم ژوئن ۱۹۱۸ میلادی را بپذیرند، که معنای آن از دست رفتن سرزمین های بیشتری از قلمرو عثمانی و نفوذ بیشتر عثمانی در منطقه بود. سپس از فروپاشی امپراتوری در اکتبر ۱۹۱۸ میلادی بخشی از منطقهٔ تحت کنترل بریتانیا درآمد. بدین سان ارمنیان، به طور مشترک با بریتانیا کنترل شهرهایی چون قارص را تا پایان سال ۱۹۲۰ میلادی به دست گرفتند. پس از خروج نیروهای بریتانیا، ارتش تُرک با کمک بلشویک ها این سرزمین را باز پس گرفت. به سبب تغییر مدام حدود و مرزها، جمعیت مجبور به نقل مکان بودند، و این تنش زیادی میان قومیت ها پدیدآورد که سرانجام به قتل عام ختم شد. [ ۱۳]
نخستین موج قتل عام ها در سال ۱۹۱۸ میلادی رخ داد. کمی بعد از انقلاب بلشویکی، حزب اتحاد و ترقی امیدوار بود با اشغال قفقاز و آسیای مرکزی به رویاهای پان ترکیستی و پان اسلامیستی خود، جامهٔ عمل بپوشاند. وهیب پاشا، فرماندهٔ لشکر سوم بعد از سال ۱۹۱۶ میلادی، به رهبران ارمنی اطمینان داد که آتش آرمان پان تورانیسم اکنون بیش از پیش شعله ور شده است:
«سرنوشت قلمرو ترکیه را از غرب به شرق می گستراند. ما بالکان را رها کردیم، حال آفریقا را رها می کنیم، ولی باید به سمت شرق پیش برویم. نژاد ما مذهب ما، زبان ما همه آن جاست؛ و این جذبه ای وسوسه انگیز و مقاومت ناپذیر دارد. برادران ما در باکو، داغستان، ترکستان و آذربایجان هستند. شما ارمنی ها راه ما را سد کرده اید. شما باید کنار بکشید و راه ما را بازگذارید. »[ ۱۴]
یکی از راه های تحقق این نقشه، به استناد منابع آلمانی، «نابود کرده همه ارمنی های باقی مانده بود. » در ماه مارس وقتی اخبار قتل عام های نیروهای تُرک به برلین رسید، دولت آلمان سعی کرد دخالت کند. گزارش های افسران آلمانی حاضر در منطقه اقرار کردن که کشتارها به دست نیروهای تحت فرمان برادر اسماعیل انور، یعنی نوری پاشا و عموی او خلیل پاشا انجام شده و با نقض عهدنامهٔ برست - لیتوفسک به قفقاز کشیده شده است. ژنرال لاسو گزارش هایی در پانزدهم و بیست و سوم مهٔ ۱۹۱۸ میلادی ارسال کرد. [ ۱۵]
wiki: جنگ ارمنستان–ترکیه