حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء

[ویکی فقه] حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء. حِلْیَةُالاَولیاء، کتابی به عربی در شرح حال حدود هفتصد تن از صحابه بزرگ پیامبر (صلی اللّه علیه وآله وسلم) و نیز عابدان و عارفان از صدر اسلام تا زمان مؤلف، نوشته احمد بن عبدالله، مشهور به ابونعیمِ اصفهانی، حافظ و محدّث قرن چهارم و پنجم است.
نام کامل آن حلیة الاولیاء و طبقاتُ الْاَصفیاء می باشد، درباره نام این کتاب، در منابع اختلاف اندکی هست. اسماعیل پاشا بغدادی آن را حلیة الاولیاء و بهجة الاصفیاء نامیده است. حلیه در لغت به معنای زیور است معروفیت کتاب این کتاب چنان مشهور است که در منابع متقدم و متأخر، گاه مؤلف آن را «صاحب حلیة الاولیاء» خوانده اند. خوانساری برآن است حلیة الاولیاء متضمن احادیثی در مناقب حضرت علی (علیه السلام) است که در کتاب های دیگر یافت نمی شود. آقابزرگ طهرانی این کتاب را در فهرست تصانیف شیعه یاد کرده است. نوری از میرزا عبدالله افندی مؤلف ریاض العلما نقل می کند که محمد باقر مجلسی، ابونعیم را از اجداد خود و از شیعیان دانسته است. هدف از تالیف کتاب به نوشته ابونعیم اصفهانی ، انگیزه وی تألیف کتابی بوده است که در آن نام جماعتی از صحابه و تابعان و تابعانِ تابعان و ناسکان و بعضی از روایات و سخنان آنان آمده باشد. وی همه آنان را از اعلام صوفیه و پیشوایان ایشان دانسته است. محتوای کتاب ابونعیم اصفهانی در حلیة الاولیاء، جماعت مذکور را به پنج طبقه تقسیم، و مقام معنوی و محامد اخلاقی آنان را گزارش کرده است: طبقه نخست، در شرح حال امیر مؤمنان (علیه السلام) و سه خلیفه اول. طبقه دوم در معرفی سایر صحابه که در رتبه پس از خلفا قرار داشتند. طبقه سوم در شرح حال اهل صفه. طبقه چهارم درباره زنان ناسکه از صحابه، که با شرح حال حضرت زهرا (سلام الله علیها) و همسران پیامبر آغاز شده است. و طبقه پنجم درباره تابعان و تابعانِ تابعان است که از مهم ترین آنها حسن بصری است. ← بخش اعظم محتوای کتاب بخش اعظم حلیة الاولیاء به شرح احوال تابعان تابعانی می پردازد که در شمار فقها و محدّثان حکیم، امرای زاهد و عرفای بزرگ بوده اند از جمله نام سه امام شیعیان: امام زین العابدین ، امام محمد باقر و امام جعفر صادق (علیهم السلام) ، محدّث شیعی، طاوس بن کیسان ، خلیفه اموی، عمر بن عبدالعزیز ، مؤسس فقه مالکی، مالک بن انس مؤسس فقه حنبلی، احمد بن حنبل و عرفای بزرگی مانند: ابراهیم ادهم ، فضیل بن عیاض ، ذوالنون مصری ، بایزید بسطامی و یحیی بن معاذ. حلیة الاولیاء منبع بسیاری از کتب ابونعیم در تألیف حلیة الاولیاء از بسیاری از احادیث و روایات زنان و مردان صحابی درباره افراد، صفات مؤمنان و مسائل فقهی بهره برده و از قول مشایخ نیز مواعظ و نصایحی را مطرح کرده است. حلیة الاولیاء منبع بسیاری از کتاب های بعدی بوده است. مؤلفان شیعه از آن به عنوان منبعی برای نقل فضائل حضرت علی و دیگر امامان (علیهم السلام) استفاده کرده اند به گفته کولبرگ ، از آن جا که سید بن طاوس از حلیة الاولیاء در کتاب های خود نقل قول کرده است، روشن می گردد که محافل شیعه با این اثر آشنا بوده اند. ابشیهی در المستطرف فی کلّ فنّ مستظرف و ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان از حلیة الاولیاء بهره برده اند. زرکلی این کتاب را جزو منابع خود در تألیف الاعلام معرفی کرده است. به گزارش آقابزرگ طهرانی ، احمد بن علی ماجدی در شرح بخشی از الشافیه ابوفراس و میرزا محمد کشمیری دهلوی در المنتخبات من الکتب الکثیرة لإهل السنة، از حلیة الاولیاء استفاده کرده اند. به سبب اهمیت احادیثی که ابونعیم در این کتاب نقل کرده و مقامی که وی نزد محدّثان داشته، بلوشی نیز در تصحیح طبقات المحدثین باصبهان تألیف عبدالله بن محمد ابوالشیخ از حلیة الاولیاء استفاده کرده است. بنا به گزارش حاجی خلیفه و آقابزرگ طهرانی ، ابن جوزی (متوفی ۵۹۷) این کتاب را خلاصه کرده و آن را صفةُ الصفوة نامیده و در تلخیص آن افراط کرده است. همچنین آن گونه که از گزارش حاجی خلیفه بر می آید، محمد بن حسن حسینی هم این کتاب را، با رعایت جانب اعتدال، خلاصه کرده است. از این دو اختصار، صفة الصفوة در چهار جزء در حیدر آباد چاپ شده است . احمد بن محمد مقری کتاب انوارالیقین فی شرح حدیث اولیاءالله المتقین، نوشته ابن مرزوق، را شرحِ نخستین حدیثِ کتاب حلیة الاولیاء دانسته است. اهمیت کتاب حلیة الاولیاء درباره اهمیت حلیة الاولیاء گفته اند که این کتاب را در زمان حیات ابونعیم به نیشابور بردند و در آن جا به چهارصد دینار فروختند. ابن خلّکان آن را از بهترین کتاب ها دانسته است. صدیق حسن خان مطالعه حلیة الاولیاء را به کسانی که می خواهند از احوال و مقامات اولیا و صالحان مؤمن آگاه شوند، توصیه کرده است. انتقاد از کتاب حلیة الاولیاء از حلیة الاولیاء انتقادهایی نیز شده است. مثلا، ابن جوزی در سیزده مورد از ابونعیم انتقاد کرده است، از جمله در تکرار اخبار، اطاله احادیث، ذکر احادیث باطل و نسبت تصوف به صحابه. وضعیت نشر حلیة الاولیاء در ۱۳۱۱ش/۱۹۳۲ در قاهره، و در ۱۳۴۶ش/ ۱۹۶۷ بر اساس نسخه خطی مدرسه احمدیه حلب و مطابقت آن با نسخه خطی موجود در الازهر مصر، در ده مجلد به چاپ رسید پس از آن نیز بارها در بیروت چاپ شده است. کمال یوسف الحوت فهرست آن را فراهم کرده و این فهرست نیز بارها به همراه حلیة الاولیاء به چاپ رسیده است. منابع جهت مطالعه • محمد بن احمد ابشیهی، المستطرف فی کلّ فنّ مستظرف، چاپ مفید محمد قمیحه، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶، چاپ افست قم، ۱۳۶۸ش. • ابن جوزی، صفة الصفوة، چاپ محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹. • ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، حیدر آباد، دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱. • ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم. • عبدالله بن محمد ابوالشیخ، طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، چاپ عبدالغفور عبدالحق حسین بلوشی، بیروت ۱۴۰۷ـ۱۴۰۸/۱۹۸۷ـ۱۹۸۸. • ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الأصفیاء، چاپ محمدامین خانجی، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷. • اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، در حاجی خلیفه، ج۵. • علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف النعمة فی معرفة الائمة، چاپ هاشم رسولی محلاتی، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱. • محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدر آباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت. • خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰. • یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیّة و المعرّبة، قاهره، ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰. • صدیق حسن خان، ابجدالعلوم، ج۲، بیروت ۱۳۹۵. • احمد بن محمد مَقَّری، نفح الطیب، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸. • حسین بن محمد تقی نوری، الفیض القدسی فی ترجمة العلامة المجلسی، در مجلسی، ج۱۰۲. • Etan Kohlberg, A medieval Muslim scholar at work: Ibn Tawus and his library, Leiden ۱۹۹۲.

[ویکی شیعه] حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء (کتاب). حِلیةُ الأولیاء و طَبَقاتُ الأصفیاء، کتابی به عربی در شرح حال حدود هفتصد تن از صحابه پیامبر اسلام(ص) و نیز عابدان و عارفان از صدر اسلام تا زمان مؤلف، نوشته احمدبن عبداللّه، مشهور به ابونُعَیمِ اصفهانی، محدّث قرن چهارم و پنجم است. این کتاب، دربر دارنده فضایل حضرت علی(ع) و امامان شیعه است و به عنوان منبعی برای علمای شیعه و اهل سنت بعدی بوده است. برخی او از علمای شیعه دانسته اند.
مولف کتاب، احمدبن عبدالله، مشهور به ابو نُعَیمِ اصفهانی، محدّث قرن چهارم و پنجم.

[ویکی فقه] حِلْیَةُالاَولیاء، کتابی به عربی در شرح حال حدود هفتصد تن از صحابه بزرگ پیامبر (صلی اللّه علیه وآله وسلم) و نیز عابدان و عارفان از صدر اسلام تا زمان مؤلف، نوشته احمد بن عبدالله، مشهور به ابونعیمِ اصفهانی، حافظ و محدّث قرن چهارم و پنجم است.
نام کامل آن حلیة الاولیاء و طبقاتُ الْاَصفیاء می باشد، درباره نام این کتاب، در منابع اختلاف اندکی هست.
اسماعیل پاشا بغدادی آن را حلیة الاولیاء و بهجة الاصفیاء نامیده است. حلیه در لغت به معنای زیور است

معروفیت کتاب
این کتاب چنان مشهور است که در منابع متقدم و متأخر، گاه مؤلف آن را «صاحب حلیة الاولیاء» خوانده اند.
خوانساری برآن است حلیة الاولیاء متضمن احادیثی در مناقب حضرت علی (علیه السلام) است که در کتاب های دیگر یافت نمی شود.
آقابزرگ طهرانی این کتاب را در فهرست تصانیف شیعه یاد کرده است.
نوری از میرزا عبدالله افندی مؤلف ریاض العلما نقل می کند که محمد باقر مجلسی، ابونعیم را از اجداد خود و از شیعیان دانسته است.

هدف از تالیف کتاب
به نوشته ابونعیم اصفهانی ، انگیزه وی تألیف کتابی بوده است که در آن نام جماعتی از صحابه و تابعان و تابعانِ تابعان و ناسکان و بعضی از روایات و سخنان آنان آمده باشد.
وی همه آنان را از اعلام صوفیه و پیشوایان ایشان دانسته است.

محتوای کتاب
...

[ویکی نور] حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، اثر حافظ ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (متوفی 430ق)، کتابى است به عربى در شرح ‎حال حدود هفتصد تن از صحابه بزرگ پیامبر(ص) و نیز عابدان و عارفان از صدر اسلام تا زمان مؤلف که به زبان عربی نوشته شده است.
درباره نام این کتاب، در منابع اختلاف اندکى هست. اسماعیل پاشا بغدادى آن را «حلیة الأولیاء و بهجة الأصفیاء» نامیده است. حلیه در لغت به معناى زیور است. این کتاب چنان مشهور است که در منابع متقدم و متأخر، گاه مؤلفِ آن را «صاحب حلیة الأولیاء» خوانده‎اند. خوانسارى بر آن است که «حلیة الأولیاء» متضمن احادیثى در مناقب حضرت على(ع) است که در کتاب‎هاى دیگر یافت نمى‎شود. آقا بزرگ طهرانى این کتاب را در فهرست تصانیف شیعه یاد کرده است. نورى از میرزا عبدالله افندى مؤلف «ریاض العلماء» نقل مى‎کند که محمدباقر مجلسى، ابونعیم را از اجداد خود و از شیعیان دانسته است.
انگیزه نویسنده، تألیف کتابى بوده است که در آن نام جماعتى از صحابه و تابعان و تابعانِ تابعان و ناسکان و بعضى از روایات و سخنان آنان آمده باشد. وى همه آنان را از اعلام صوفیه و پیشوایان ایشان دانسته است.
درباره اهمیت «حلیة ‎الأولیاء» گفته‎اند که این کتاب را در زمان حیات ابونعیم به نیشابور بردند و در آنجا به چهارصد دینار فروختند. ابن ‎خلّکان آن را از بهترین کتاب‎ها دانسته است. صدیق حسن‎خان مطالعه «حلیة ‎الأولیاء» را به کسانى که مى‎خواهند از احوال و مقامات اولیا و صالحان مؤمن آگاه شوند، توصیه کرده است.
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و اسامی افراد، در پنج طبقه، در قالب یازده جلد، تنظیم شده است.
نویسنده در تألیف این کتاب، از بسیارى از احادیث و روایاتِ زنان و مردان صحابى درباره افراد، صفات مؤمنان و مسائل فقهى بهره برده و از قول مشایخ نیز مواعظ و نصایحى را مطرح کرده است. این اثر، منبع بسیارى از کتاب‎هاى بعدى بوده است. مؤلفان شیعه از آن به‎عنوان منبعى براى نقل فضائل حضرت على(ع) و دیگر امامان(ع) استفاده کرده‎اند.

[ویکی شیعه] حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء (کتاب). حِلیةُ الأولیاء و طَبَقاتُ الأصفیاء، کتابی به عربی در شرح حال حدود هفتصد تن از صحابه پیامبر اسلام(ص) و نیز عابدان و عارفان از صدر اسلام تا زمان مؤلف، نوشته احمدبن عبداللّه، مشهور به ابونُعَیمِ اصفهانی، محدّث قرن چهارم و پنجم است. این کتاب، دربر دارنده فضایل حضرت علی(ع) و امامان شیعه است و به عنوان منبعی برای علمای شیعه و اهل سنت بعدی بوده است. برخی محققان، نویسنده این کتاب را شیعه دانسته اند.
مولف کتاب، احمدبن عبدالله، مشهور به ابو نُعَیمِ اصفهانی، محدّث قرن چهارم و پنجم.
آقابزرگ طهرانی این کتاب را در فهرست تصانیف شیعه یاد کرده است. همچنین نقل شده که محمدباقر مجلسی، ابونعیم را از اجداد خود و از شیعیان دانسته است. با توجه به این دو نکته و نیز محتوای این کتاب که به اعتقاد برخی از علمای شیعه، مناقبی از امیرمومنان در آن وجود دارد که در هیچ منبع دیگری یافت نمی شود، به احتمال قوی او شیعه بوده است.