[ویکی فقه] در نیمه قرن سیزدهم هجری کشاورزی نیکوخصالی به نام علی عسکر (عسکر علی یا علی اصغر) با همسرش ساره (سارا) در این آبادی روزگار می گذرانید که خداوند در سال ۱۲۴۶هـ. ق. فرزندی به وی عطا نمود و پدر نامش را قربان علی نهاد.
در جنوب شرقی زنجان منطقه حاصل خیز و پرجمعیتی قرار دارد که دربردارنده آبادیهای کهن و معروف شهر ورد (قده قوش کنونی)، کرسف، خدابنده (قیدار) و سجاس می باشد و ارقین از توابع قیدار پیامبر، در شش کیلومتری شمال این شهر با آب و هوایی کوهپایه ای و چشمه های زیبا، جلوه های چشم اندازی دارد.
شدالازار فی خط الاوزار عن زوار المزار، معین الدین ابولقاسم جنید شیرازی، ص۳۱۲.
مربیان، پدر را تشویق کردند تا زمینه ادامه تحصیل او را فراهم نماید و سرانجام قربانعلی در حدود چهارده سالگی، به زنجان رفت و به فراگیری مقدمات زبان و ادبیات عرب و فارسی پرداخت. دکتر سید نورالدین مجتهدی رحمة الله علیه یادآور شده است: «از مرحوم والدم شنیدم که آخوند قربانعلی زنجانی به وی گفته بود: در ایامی که مقدمات می خواندم بعضی روزهای عید و ایام تعطیل و فراغت نزد جد بزرگوار شما آقا میرزا سید محمد مجتهدی رفتم در آن زمان نابالغ بودم، ایشان مرا به اندرون منزلش فرامیخواند و مورد لطف و تفقد قرار می داد. عیال ایشان (طوطی خانم) نیز خیلی به من محبت کرده، مرا زیر کرسی می نشانید و برایم کشمش و تنقلات می آورد و موقعی که بیرون می آمدم، مبلغی پول به من می داد.»
سلطنت علم دولت فقر، علی ابوالحسنی، دفتر اول، ص۲۲ پاورقی.
در سال ۱۲۶۶ هـ. ق. فتنه بابیان زنجان را دچار آشوب ساخت. این حادثه هنگامی رخ داد که بیست بهار از عمر قربانعلی می گذشت. قربانعلی که پیگیری تحصیل را در این اوضاع غیر ممکن می دید، خواست راهی عتبات عراق شود اما چون راه بسته بود، نخست به بروجرد رفت که حوزه ای پرحرارت داشت و چندی بعد عازم عراق شد و دو سال در کاظمین نزد فیلسوف و حکیمی تحصیل کرد. استاد چون از تصمیم او برای رفتن به نجف اشرف اطلاع یافت، اصرار ورزید در کاظمین بماند و حکمت را تکمیل کند اما وی گفت می خواهد از محضر شیخ انصاری استفاضه کند. حکیم گفت: حال که چنین تصمیمی گرفته ای کتابی فلسفی که در آن نکته های این رشته از دانش بشری را حل کرده ام، با خود ببر و مطالعه کن. به گفته ملاقربانعلی زنجانی این نوشتار خطی جامع تمامی مسایل علوم عقلی بود. قربانعلی در نجف آن را مطالعه می کرد و هرگاه به معضلاتی برمی خورد از استادان صاحب نظر نکاتی را می پرسید.
عرفا و حکمای زنجان، کریم نیرومند (محقق)، ص۲۳۰.
...
در جنوب شرقی زنجان منطقه حاصل خیز و پرجمعیتی قرار دارد که دربردارنده آبادیهای کهن و معروف شهر ورد (قده قوش کنونی)، کرسف، خدابنده (قیدار) و سجاس می باشد و ارقین از توابع قیدار پیامبر، در شش کیلومتری شمال این شهر با آب و هوایی کوهپایه ای و چشمه های زیبا، جلوه های چشم اندازی دارد.
شدالازار فی خط الاوزار عن زوار المزار، معین الدین ابولقاسم جنید شیرازی، ص۳۱۲.
مربیان، پدر را تشویق کردند تا زمینه ادامه تحصیل او را فراهم نماید و سرانجام قربانعلی در حدود چهارده سالگی، به زنجان رفت و به فراگیری مقدمات زبان و ادبیات عرب و فارسی پرداخت. دکتر سید نورالدین مجتهدی رحمة الله علیه یادآور شده است: «از مرحوم والدم شنیدم که آخوند قربانعلی زنجانی به وی گفته بود: در ایامی که مقدمات می خواندم بعضی روزهای عید و ایام تعطیل و فراغت نزد جد بزرگوار شما آقا میرزا سید محمد مجتهدی رفتم در آن زمان نابالغ بودم، ایشان مرا به اندرون منزلش فرامیخواند و مورد لطف و تفقد قرار می داد. عیال ایشان (طوطی خانم) نیز خیلی به من محبت کرده، مرا زیر کرسی می نشانید و برایم کشمش و تنقلات می آورد و موقعی که بیرون می آمدم، مبلغی پول به من می داد.»
سلطنت علم دولت فقر، علی ابوالحسنی، دفتر اول، ص۲۲ پاورقی.
در سال ۱۲۶۶ هـ. ق. فتنه بابیان زنجان را دچار آشوب ساخت. این حادثه هنگامی رخ داد که بیست بهار از عمر قربانعلی می گذشت. قربانعلی که پیگیری تحصیل را در این اوضاع غیر ممکن می دید، خواست راهی عتبات عراق شود اما چون راه بسته بود، نخست به بروجرد رفت که حوزه ای پرحرارت داشت و چندی بعد عازم عراق شد و دو سال در کاظمین نزد فیلسوف و حکیمی تحصیل کرد. استاد چون از تصمیم او برای رفتن به نجف اشرف اطلاع یافت، اصرار ورزید در کاظمین بماند و حکمت را تکمیل کند اما وی گفت می خواهد از محضر شیخ انصاری استفاضه کند. حکیم گفت: حال که چنین تصمیمی گرفته ای کتابی فلسفی که در آن نکته های این رشته از دانش بشری را حل کرده ام، با خود ببر و مطالعه کن. به گفته ملاقربانعلی زنجانی این نوشتار خطی جامع تمامی مسایل علوم عقلی بود. قربانعلی در نجف آن را مطالعه می کرد و هرگاه به معضلاتی برمی خورد از استادان صاحب نظر نکاتی را می پرسید.
عرفا و حکمای زنجان، کریم نیرومند (محقق)، ص۲۳۰.
...
wikifeqh: آخوند_ملّاقربانعلی_زنجانی