[ویکی فقه] محمول ذاتی دال بر ماهیت، به معنای محمول دالّ بر تمام حقیقت یک شئ یا ذاتیات مشترک چند شئ است.
کلی در یک تقسیم به ذاتی و عَرَضی تقسیم می شود. محقق طوسی در منطق تجرید، ذاتی را مقوّم ذات شیء که خارج از ذات شیء نیست (ما یقوّم ذاته غیر خارجٍ عنه) می داند. مراد از مقوّم، آن است که ماهیت، بدون آن محقَّق نمی شود و شامل نفس ماهیت که ذاتی افرادش است (مثل انسان برای زید و عمرو) و اجزای ماهیت (مثل حیوان و ناطق نسبت به انسان) می شود.
اقسام محمول ذاتی
بنابر این تعریف، محمول ذاتی بر دو قسم می شود:۱. محمول ذاتیِ دالّ بر ماهیت؛۲. محمول ذاتیِ غیر دالّ بر ماهیت (محمول مقوّم).
← قسم اول
محمول دالّ بر ماهیت سه صنف دارد:۱. آنچه دلالت بر تمام ذاتیات اختصاصی یک ماهیت می کند (ما یدلّ بالخصوصیة المحضة)، مثل دلالت حیوان ناطق بر انسان، که همان دلالت حدّ بر محدود است.۲. آنچه دلالت بر ذاتیات مشترک میان اشیاء مختلف الماهیه می کند (ما یدلّ بالشرکة فقط)، مثل حیوان که در جواب از امر مشترک میان انسان و بقر و فَرَس و... واقع می شود.۳. مرکب از دو ویژگی قبل، یعنی هم دلالت بر امور ذاتیِ مشترک میان اشیاء مختلف، و هم دلالت بر ذاتیات اختصاصی یک ماهیت می کند (ما یدلّ بالشرکة و الخصوصیة)، مثل انسان که هم در جواب سؤال از: «زیدٌ و عمروٌ و خالدٌ ما هم؟ » می آید و هم در جواب سؤال از: «زیدٌ ما هو؟» واقع می شود. محمول دالّ بر ماهیت اگر لفظ مفرد باشد، اسم برای شئ (موضوع) است و اگر قول (مرکب) باشد، حدّ برای شئ (موضوع) است.
مستندات مقاله
...
کلی در یک تقسیم به ذاتی و عَرَضی تقسیم می شود. محقق طوسی در منطق تجرید، ذاتی را مقوّم ذات شیء که خارج از ذات شیء نیست (ما یقوّم ذاته غیر خارجٍ عنه) می داند. مراد از مقوّم، آن است که ماهیت، بدون آن محقَّق نمی شود و شامل نفس ماهیت که ذاتی افرادش است (مثل انسان برای زید و عمرو) و اجزای ماهیت (مثل حیوان و ناطق نسبت به انسان) می شود.
اقسام محمول ذاتی
بنابر این تعریف، محمول ذاتی بر دو قسم می شود:۱. محمول ذاتیِ دالّ بر ماهیت؛۲. محمول ذاتیِ غیر دالّ بر ماهیت (محمول مقوّم).
← قسم اول
محمول دالّ بر ماهیت سه صنف دارد:۱. آنچه دلالت بر تمام ذاتیات اختصاصی یک ماهیت می کند (ما یدلّ بالخصوصیة المحضة)، مثل دلالت حیوان ناطق بر انسان، که همان دلالت حدّ بر محدود است.۲. آنچه دلالت بر ذاتیات مشترک میان اشیاء مختلف الماهیه می کند (ما یدلّ بالشرکة فقط)، مثل حیوان که در جواب از امر مشترک میان انسان و بقر و فَرَس و... واقع می شود.۳. مرکب از دو ویژگی قبل، یعنی هم دلالت بر امور ذاتیِ مشترک میان اشیاء مختلف، و هم دلالت بر ذاتیات اختصاصی یک ماهیت می کند (ما یدلّ بالشرکة و الخصوصیة)، مثل انسان که هم در جواب سؤال از: «زیدٌ و عمروٌ و خالدٌ ما هم؟ » می آید و هم در جواب سؤال از: «زیدٌ ما هو؟» واقع می شود. محمول دالّ بر ماهیت اگر لفظ مفرد باشد، اسم برای شئ (موضوع) است و اگر قول (مرکب) باشد، حدّ برای شئ (موضوع) است.
مستندات مقاله
...
wikifeqh: محمول_ذاتی_دال_بر_ماهیت