[ویکی فقه] در اینکه خمس برای مقام امامت بوده و یا ملک شخصی وی و سادات است، یا اینکه نیمی از خمس حق و ملک شخصی امام و نیم دیگر آن، ملک و یا حق شخصی سادات یتیم و بینوایان ودر راه مانده است، دو دیدگاه وجود دارد که در این مقاله به صورت مفصل به آن پرداخته می شود.
آیا همه خمس، از آن مقام امامت است و یا ملک شخصی وی وسادات؟به عبارت دیگر: آیا خمس، باید به دو سهم برابر بخش شود: نیم آن حق، یا ملک شخصی امام علیه السّلام ونیم دیگر آن، ملک و یا حق شخصی سادات یتیم و بینوایان ودر راه مانده؟اگر دیدگاه بخش کردن خمس را پذیرفتیم، چه کسی باید عهده دار بخش بندی شود، مالک یا حاکم؟اگر بپذیریم که همه خمس، باید به حاکم اسلامی پرداخت شود، اگر حاکم اسلامی نبود، چه باید کرد؟برای پاسخ به این پرسشها، به دو دیدگاه مهم در چگونگی هزینه کردن خمس می پردازیم.
دو دیدگاه در هزینه کردن خمس
الف. خمس، شش بخش می شود: سه بخش آن، حق و یا ملک امام معصوم است و سه سهم دیگر آن حق، یا ملک شخصی دسته های سه گانه سادات.(گروهی با حذف (سهم الله) گفته اند: خمس به پنج بهره بخش می شود. )ب. حق امامت و بودجه حکومت اسلامی. یعنی تمامی خمس، بیش از یک بخش نیست و آن هم در اختیار حاکم اسلامی قرار می گیرد، تا در هرجا که مصلحت بوده مصرف کند.دیدگاه نخست، به مشهور فقهای شیعه نسبت داده شده است. علامه حلی می نویسد:(المشهور: ان الخمس یقسم ستة اقسام: سهم لله وسهم لرسوله و سهم لذی القربی و سهم للیتامی وسهم للمساکین وسهم لابناء السبیل. مشهور بر این باورند که خمس، به شش بخش می شود: خدا، رسول، ذی القربی، یتیمان، بینوایان زمین گیر و درراه ماندگان.شیخ یوسف بحرانی می نویسد:(هل یقسم (الخمس) اسداسا او اخماسا؟ المشهور الاول وهی سهم الله و سهم رسوله و سهم ذی القربی وهی للنبی صلی الله علیه و آله وسلّم وبعده للامام علیه السّلام القائم مقامه والثلاثة الاخر للیتامی والمساکین وابن السبیل. )آیاخمس به شش سهم یا پنج سهم، بخش می شود؟ دیدگاه نخست مشهور در میان فقهاست. سه سهم نخست: برای خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم وذی القربی ودر زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم از آن حضرت است و پس از وی، امامی که جانشین اوست و سه سهم دیگر، از: یتیمان، بینوایان زمین گیر و درراه ماندگان است.بسیاری از فقهای دیگر، دیدگاه فوق را پذیرفته اند، از جمله:شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی، ابن براج، ابن زهره، ابن ادریس، محقق حلی، شیخ محمدحسن نجفی، عبدالعزیز دیلمی (سلار) و...
← ادله دیدگاه نخست
کسانی که می گویند: خمس، یک سهم است و مربوط به منصب امامت، نه حق و ملک شخصی حاکم، دلیلهایی اقامه کرده اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
← دلبل اول
...
آیا همه خمس، از آن مقام امامت است و یا ملک شخصی وی وسادات؟به عبارت دیگر: آیا خمس، باید به دو سهم برابر بخش شود: نیم آن حق، یا ملک شخصی امام علیه السّلام ونیم دیگر آن، ملک و یا حق شخصی سادات یتیم و بینوایان ودر راه مانده؟اگر دیدگاه بخش کردن خمس را پذیرفتیم، چه کسی باید عهده دار بخش بندی شود، مالک یا حاکم؟اگر بپذیریم که همه خمس، باید به حاکم اسلامی پرداخت شود، اگر حاکم اسلامی نبود، چه باید کرد؟برای پاسخ به این پرسشها، به دو دیدگاه مهم در چگونگی هزینه کردن خمس می پردازیم.
دو دیدگاه در هزینه کردن خمس
الف. خمس، شش بخش می شود: سه بخش آن، حق و یا ملک امام معصوم است و سه سهم دیگر آن حق، یا ملک شخصی دسته های سه گانه سادات.(گروهی با حذف (سهم الله) گفته اند: خمس به پنج بهره بخش می شود. )ب. حق امامت و بودجه حکومت اسلامی. یعنی تمامی خمس، بیش از یک بخش نیست و آن هم در اختیار حاکم اسلامی قرار می گیرد، تا در هرجا که مصلحت بوده مصرف کند.دیدگاه نخست، به مشهور فقهای شیعه نسبت داده شده است. علامه حلی می نویسد:(المشهور: ان الخمس یقسم ستة اقسام: سهم لله وسهم لرسوله و سهم لذی القربی و سهم للیتامی وسهم للمساکین وسهم لابناء السبیل. مشهور بر این باورند که خمس، به شش بخش می شود: خدا، رسول، ذی القربی، یتیمان، بینوایان زمین گیر و درراه ماندگان.شیخ یوسف بحرانی می نویسد:(هل یقسم (الخمس) اسداسا او اخماسا؟ المشهور الاول وهی سهم الله و سهم رسوله و سهم ذی القربی وهی للنبی صلی الله علیه و آله وسلّم وبعده للامام علیه السّلام القائم مقامه والثلاثة الاخر للیتامی والمساکین وابن السبیل. )آیاخمس به شش سهم یا پنج سهم، بخش می شود؟ دیدگاه نخست مشهور در میان فقهاست. سه سهم نخست: برای خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم وذی القربی ودر زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم از آن حضرت است و پس از وی، امامی که جانشین اوست و سه سهم دیگر، از: یتیمان، بینوایان زمین گیر و درراه ماندگان است.بسیاری از فقهای دیگر، دیدگاه فوق را پذیرفته اند، از جمله:شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی، ابن براج، ابن زهره، ابن ادریس، محقق حلی، شیخ محمدحسن نجفی، عبدالعزیز دیلمی (سلار) و...
← ادله دیدگاه نخست
کسانی که می گویند: خمس، یک سهم است و مربوط به منصب امامت، نه حق و ملک شخصی حاکم، دلیلهایی اقامه کرده اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
← دلبل اول
...
wikifeqh: موارد_مصرف_خمس