مولی

هان مردمان! همانا علی و پاکان از فرزندانم از نسل او، یادگار گران سنگ کوچک ترند و قرآن یادگار گران سنگ بزرگ تر. هر یک از این دو از دیگر همراه خود خبر می دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند.
هان! بدانید که آنان امانتداران خداوند در میان آفریدگان و حاکمان او در زمین اویند.
هشدار که من وظیفه ی خود را ادا کردم. هشدار که من آن چه بر عهده ام بود ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن خدا بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به جز این برادرم کسی نباید امیرالمؤمنین خوانده شود. هشدار که پس از من امارت مؤمنان بری کسی جز او روا نباشد.
ثم قال: �ایهاالنَّاسُ، مَنْ اَوْلی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ؟ قالوا: الله و رَسُولُهُ. فَقالَ: اَلا من کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلی مَوْلاهُ، اللهمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْمَنْ نَصَرَهُ واخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ.
سپس فرمود: مردمان! کیست سزاوارتر از شما به شما؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم، پس این علی سرپرست اوست! خداوندا دوست بدار آن را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد.
منبع : علامه امینی، الغدیر، ج1ص12 - 151و294 - 322. شیخ عبدالله، بحرانی، عوالم العلوم، ج15/3ص 307 - 327. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج37ص181 - 182. حر عاملی، اثبات الهداة، ج2ص200 - 250. سید ابن طاووس، الطرائف، ص33. , اختصاصی حوزه نت

لفظ ولی در قرآن مجید برای الله تعالی نیز بکار رفته است:
﴿ٱللَّهُ وَلِیُّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ﴾ [البقرة: 257]. �الله دوست مردمانی که ایمان آورده اند است�.
و برای مؤمنین نیز استعمال شده و بطرف الله تعالی مضاف شده است.
﴿أَلَآ إِنَّ أَوۡلِیَآءَ ٱللَّهِ لَا خَوۡفٌ عَلَیۡهِمۡ وَلَا هُمۡ یَحۡزَنُونَ ﴾ [یونس: 62]. �آگاه! دوستان الله را نه ترسی هست و نه غمگین می شوند�.
و همین لفظ در حق مؤمنین بکار رفته در حالی که به طرف مؤمنین دیگر نسبت داده شده است:
﴿وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتُ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِیَآءُ بَعۡضٖ﴾ [التوبة: 71]. �مردان و زنان با ایمان یاور ودوست همدیگرند�.
لفظ �مولی� به سبب کثرت معانی، در احادیث مختلف به معانی مختلف استعمال شده است.
علامه ابن الاثیر جزری در کتاب لغت مشهور خود �النهایة فی غریب الحدیث� می نویسد:
�وهو اسم یقع علی جماعة کثیره فهو الرب، والـمالک، والسید والـمنعم، والـمعتق، والناصر، والـمحب، والتابع، والجار، وابن العم، والحلیف، والعقید، الصهر، والعبد، والـمعتق، والـمنعم علیه وأکثرها قد جاءت فی الحدیث فیضاف کل واحد إلى ما یقتضیه الحدیث الوارد فیه … و منه الحدیث �مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلَیٌّ مَوْلاهُ� یحمل على أکثر الأسماء الـمذکورة�.
�و این لفظ �مولی� اسمی است که بر بسیاری از معانی اطلاق می شود. پس معنای مولی: پروردگار، مالک، سردار، محسن، آزاد کننده، یاور، محبت کننده، فرمانبردار، همسایه، پسر عمو، عهد کننده، عقد کننده، داماد، غلام، غلام آزاد شده و احسان شونده, می آید. بیشتر این معانی در احادیث بکار رفته است. و مطابق با مقتضای هر حدیث، معنای مرادی آن معلوم می شود. همین لفظ در حدیث �مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلَیٌّ مَوْلاهُ� هم استعمال شده است و این لفظ را در اینجا می توان بر بیشتر معانی مذکور حمل کرد�
===========
- مفردات القرآن راغب: ص 555 عربی طبع نورمحمد کراچی
- النهایة فی غریب الحدیث والاثر: 5: 228 مطبوعه موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان قم - ایران

- - =مَنْ کُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاَهُ اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ= - -
عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فِی حَدِیثٍ: أَنَّ زَیْدَ بْنَ صُوحَانَ رَوَى عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: مَنْ کُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاَهُ، اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ .
کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج‏۲، ص: ۶۴۴؛ وقعة صفین، ص: ۳۳۸؛ الغارات ( ط - القدیمة ) ، ج‏۲، ص: ۴۵۲
إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات , جلد۳ , صفحه۱۵۵
مناقب الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام ج۲ ص۳۷۲
عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار , جلد۱ , صفحه۹۳
عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال , جلد۱۵ , صفحه۷۲

الف: به معنی �ربّ و پروردگار� برای خدا در آیه ی 62 سوره ی انعام و آیه ی 30 سوره ی یس.
ب: به معنی �نعمت دهنده� برای خدا در آیه ی 2 سوره ی تحریم.
ج: به معنی �ارث برنده� جمع آن �موالی = وارثان� برای غیر خدا در آیه ی 32 سوره ی نساء و آیه ی 5 سوره ی مریم.
د:به معنی �صاحب و همنشین� برای اهل جهنّم در آیه ی 15 سوره ی حدید.
ه: به معنی �مالک در برابر عبد� برای غیر خدا در آیه ی 76 سوره ی نحل.
و: به معنی �دوست و یاور� برای خدا و غیر خدا 14 مورد آمده است.
=======
معانی مولی در کتب و فرهنگ لغت های مختلف:
دوست، حبیب، یاور ، دوستدار، طرفدار، دوست دارنده، مُحِب، تابع، پیرو، مهربان، سزاوار، خداوند، مهتر، صاحب، مالک، ، رئیس، خواجه، سید، سر، سرور، آقا، سالار، حلیف، هم پیمان، هم قسم، هم عهد، هم سوگند، آزادکرده شده، آزادکرده، آزادشده، آزادکرده شده، پناهنده، نعمت دهنده، منعم، آزادکننده، مُعْتِق، آزادکننده، آزادی بخش، پرورنده، به مهمانی فرودآینده، نزیل، نگه دارنده. زنهاردهنده، یار، مددکار، یاریگر، یاری دهنده، ناصر، نصیر، یار و یاور، یاری ده، یاور، نعمت داده شده، انعام شده، منعم علیه، بنده، عبد، مملوک، غلام، غلام آزادشده، مولا، غلام، شریک، همنشین، ندیم، همدم، قریب و نزدیک چون پسرعمو و جز آن، همسایه
ابی الحسن موسی بن جعفر فرمود. . . مولی کسانی اند که ما را دوست دارند/ترجمه تاریخ قم ص 207
آنکه اسلام آورده و با کسی موالات کرده است.
آن کافر که بر دست مسلمان اسلام آورد و ولای او را بپذیرد.
آن کس که بر دست تو مسلمان شود.
=====
ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ/سپس [همه] به سوی خدا، مولای ( رب و پروردگار ) به حقّشان بازگردانده می شوند/انعام62
وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ / و خدا مولای ( نعمت دهنده ) شما بندگان است/تحریم2
وَإِنِّی خِفْتُ الْمَوَالِیَ مِنْ وَرَائِی/و من از این وارثان کنونی برای پس از خود بیمناکم/مریم5
هِیَ مَوْلَاکُمْ / آن ( آتش ) سزاوار و همنشین شماست/حدید15
وَهُوَ کَلٌّ عَلَىٰ مَوْلَاهُ / و بار دوش مولاى ( صاحب و مالک ) خود است/نحل76
لَبِئْسَ الْمَوْلَى / چه بد مولا و یاوری/الحج13
أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاکُمْ نِعْمَ الْمَوْلَى / که خدا سرور شماست چه نیکو سروری/انفال8
هُوَ مَوْلَاکُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى / او مولاى شماست چه نیکو مولایى /حج22
ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَأَنَّ الْکَافِرِینَ لَا مَوْلَى لَهُمْ ﴿۱۱﴾چرا که خدا یار و مولای مؤمنانند ولى کافران را مولا و یاوری نیست /محمد11
یَوْمَ لَا یُغْنِی مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَیْئًا /همان روزى که هیچ دوستى از هیچ دوستى نمى‏ تواند حمایتى کند /الدخان 41

( تفسیر نمونه ج : 21 ص : 200 )
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلّم ) در جریان غدیر خم، در شان امیرمؤمنان، علی ( علیه السّلام ) فرمود: �الا من کنت مولاه فهذا علی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه�
لغت شناسان می گویند کلمه ی مولا را باید در جمله بر اساس قراین آن معنی کرد .
در این فرموده پیامبر عده ای ندانسته و یا از روی غرض مولا را به معنی دوست و دوست داشتن ترجمه کرده اند . بنده به دو دلیل عقلی قبول ندارم که مولا در این جا به معنی دوست داشتن باشد .
1 - دوست داشتن کسی سفارشی نیست و عقل هم قبول ندارد . آیا کسی به اجبار و آمرانه به شما دستور دهد فلان کس را دوست داشته باشید آیا قبول می کنید ؟ مسلماً چنین دستوری از روی عقل قابل پذیرش نیست . چون نمی شود به کسی دستور بدهیم فلانی را دوست بدارد . بنابراین قران برای دوستی اهل بیت از واژه مَودت استفاده کرد و مَودّت به معنی دوست داشتن نیست . بلکه به معنی دوستی کردن است . یعنی قران به مسلمانان دستور می دهد ممکن است در باطن و ته دلتان نسبت به اهل بیت کینه و عداوت داشته باشید و در ظاهر هم شده با اهل بیت اظهار دوستی بکنید و کینه خود را در دل خود مخفی کنید .
2 - صد و بیست هزار نفر در صحرای سوزان عربستان در گرمای طاقت فرسا در برگشت از زیارت حج در قالب کاروانی با طول چندین کیلومتر ( چون کاروان ها در راه به شکل ستونی حرکت می کردند نه گله ای چون راه ها کوره راه بوده ) در حرکت هستند و پیامبر یک دفعه دستور بدهد همه برگردند و یک جا جمع شوند و معطل شوند بعد پیامبر دست علی ( ع ) را بگیر و به همه بگوید این علی را دوست داشته باشید آیا خنده دار نیست ؟
3 - " الا من کنت مولاه فهذا علی مولاه" در زبان عربی" الا" برای هشدار خیلی مهم به کار می رود و بر ای جلب توجه خیلی ضروری بکار می رود . یعنی دارم به خاطر امر مهمی به شما تذکر می دهم و ضروری است مسئله را جدی بگیرید . مفهوم عبارت این است . به این گفته ی من خیلی دقت کنید و آن را سهل نگیرید و آن این است . کسانی که من مولای آنها در بیست و سه سال قبل و یا قبل از این بودم . "فهذا " در این جمله حرف" ف" به معنی "دیگر پس از این" و یا "بعد از این" معنی می دهد . "هذا علی" هم ، دارای مفهوم تاکیدی است . یعنی خیلی دقت کنید منظورم این علی است که دستش در دست من هست . فردا یک علی ِدیگر غیر از این را مبادا علم کنید . پس مسئله دوست داشتن اگر بود چنین تاکیدی لازم نداشت زیرا اگر کسی غیر از آن علی را دوست می داشتند مشکلی ایجاد نمی کرد . پس این همه تاکید برای دوست داشتن یک نفر لزومی نداشت . پس معنی دوست داشتن در این جمله منتفی است . و آنچه در اینجا معنی مورد نظر پیغبر است جز سرپرستی و جانشینی نمی تواند باشد .

یَوْمَ لَا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئًا وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ یعنی جهنمیان در روز قیامت هیچ دوست دار و غم خواری نخواهند داشت.
** فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ : یعنی خداوند و جبریل و مومنین صالح همه مولی و دوست و دوست دار رسول الله هستند