ادات توبیخ

[ویکی فقه] "توبیخ" مصدر باب "تفعیل" از ماده "وبخ" و در لغت به معنای سرزنش و ملامت کردن آمده است. (وبَّخَه: لامه و عذله.)
در اصطلاح نحو "توبیخ" عبارت است از ملامت و سرزنش بر ترک عمل و ادات توبیخ حروفی هستند که این معنا را افاده می دهند. این حروف که از " ادات تحضیض " نیز به حساب می آیند عبارتند از: "ألا"، "ألّا"، "هلّا"، "لولا" و "لوما"؛ به عنوان مثال در جایی که متکلم، میزبان را به جهت ترک مصافحه (دست دادن) با میهمان با جمله «ألّا صافحتَ الضیفَ» سرزنش و ملامت می کند. در این مثال "ألّا" از ادات توبیخ بوده و بر فعل ماضی (صافحتَ) وارد شده است.
وجه نامگذاری
معنای سرزنش و ملامت در معنای لغوی و اصطلاحی توبیخ لحاظ شده است. اما با توجه به قید "ترک عمل" در تعریف روشن می شود که توبیخ اصطلاحی در سرزنش بر ترک عمل واقع می شود؛ از این رو معنای لغوی توبیخ اعم از معنای اصطلاحی آن است.
جایگاه
با توجه به اشتراک موجود در "ادات توبیخ" و "ادات تحضیض"، عالمان نحو در ضمن بیان مباحث تحضیض، (۵) توبیخ و ادات آن را مورد بررسی قرار داده اند. در مقابل، بعضی (همچون ابن هشام در اوضح المسالک و ابن حاجب در " الکافیة ") در ضمن مباحث تحضیض، به توبیخ و ادات آن نپرداخته و بعضی دیگر (همچون ابن هشام در مفردات مغنی اللبیب ) هر یک از حروف توبیخ را به صورت جداگانه بیان کرده و به کاربرد آن ها در توبیخ اشاره می کنند.
اختصاص به فعل ماضی
...