الفوائد الطوسیه

[ویکی فقه] الفوائد الطوسیة تالیف محمد بن حسن بن علی حر عاملی (م ۱۱۰۴ ق) است. این کتاب پاسخ برخی از احادیث مشکل و دُرّهای تحقیق بعضی از مسائل پیچیده ای است.
شیخ حر در مقدمه این کتاب می نویسد:«این کتاب پاسخ برخی از احادیث مشکل و دُرّهای تحقیق بعضی از مسائل پیچیده ای است که اهل علم و کمال در زمان اقامتم در طوس سؤال نموده اند ...»
موضوع کتاب
این کتاب مجموعه ای از پاسخ ها به سؤالات گوناگونی از علوم حدیث ، فقه ، اصول فقه ، کلام ، رجال و حتی منطق می باشد که در شهر طوس بعضی از علماء و دانشمندان از مؤلف سؤال کرده اند. وی این مباحث را در ۱۰۲ فائدة بیان نموده است که بیشتر آنان در ارتباط با شرح احادیث می باشد. وی در مقدمه کتاب دربارۀ مطالب مطرح شده در آن می نویسد: هذه فوائد فی حل بعض الاحادیث المشکلة و فرائد فی تحقیق بعض المسائل المعضلة التی کان یسالنی فی طوس عنها بعض اهل العلم و الکمال فاکتب لهم فی شرحها ما یقتضیه الحال و یحظر بالبال.وی علاوه بر این کتاب دارای آثار فقهی ارزشمند دیگری همچون بدایة الهدایة فی الواجبات و المحرمات المنصوصة ، تقلید المیت ، رسالة فی حرمة شرب التتن ، الرسالة الرضاعیة ، رسالة فی القصر نیز می باشد همانطور که در این کتاب مشخص است وی به مباحث حدیثی توجه خاصی داشته است و تبحر وی در مباحث حدیثی موجب شده که آثار ارزشمند حدیثی تالیف نماید که مهمترین آنان تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة است که به اختصار وسائل الشیعة گفته می شود تا جائیکه وی به نام صاحب الوسائل مشهور شده است. وی کتاب دیگری نیز به نام الفوائد الطوسیة دارد که در بردارنده ۱۲ فائده است که صاحب الذریعة درج به آن اشاره نموده است و آن را در کتابخانه شیخ الشریعة اصفهانی دیده است. وی در آثار بعدی خود نظیر الفصول المهمة و امل الآمل به مطالب این کتاب استناد نموده است. از بین ۱۰۲ فائدة در حدود ۱۶ فائده مربوط به مباحث فقهی نظیر قضاء ، طهارة ، حج ، نذر ، نماز جماعت غناء ، تقلید میت و غیر آن است و در حدود ۱۲ فائده نیز در مباحثی نظیر حجیت خبر واحد ، اجماع ، قیاس ، اصالة الاباحة ، براءة اصلیة و استصحاب است. حتی دو فائده ۳۹ و ۴۰ مربوط به مباحث علم منطق می باشد. اگر چه این فوائد در یک کتاب گردآوری شده است اما بعضی از آنها را می توان به عنوان یک مقاله یا کتاب مختصر به حساب آورد. مؤلف در امل الآمل می نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا رسائل متعددة طویلة نحو عشرة یحسن افراد کل واحدة منها.
گفتار بزرگان
مؤلف در مقدمه کتاب می نویسد: فقد جمعت من الفوائد ما لا یجمعه شی ء من مصنفات و من تاملها وجد فیها من النکت و التحقیقات و التدقیقات و جواب الشبهات و توجیه المتشابهات ما لا یوجد فی شی ء من المؤلفاتهمچنین در امل الآمل می نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا رسائل متعددة طویلة نحو عشرة یحسن افراد کل واحدة منها . آقا بزرگ تهرانی در می نویسد: و هو فی مطالب جلیلة متفرقة، و حل بعض الاحادیث المشکلة و فیه نحو عشرة رسائل یحسن افراد کل منها اعیان الشیعة : الفوائد الطوسیة خرج منه مجلد یشتمل علی مائة فائدة فی مطالب متفرقه. و در صفحه ۱۶۹ می نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا وسائل متعددة طویلة نحو عشر یحسن افراد کل واحدة منها آیة الله مرعشی نجفی در کتاب سجل البلال: کتاب فوائد الطوسیة و مطالب متنوعة فی فنون العلم و هو حسن جدا.
تاریخ تالیف
...

[ویکی اهل البیت] کتابی است شامل موضوعات گوناگون که اکثر آن را احادیث و روایات تشکیل می دهد. این کتاب در واقع پاسخ های محمد بن حسن شیخ حر عاملی به پرسش های اهل طوس است.
این کتاب مجموعه ای از پاسخ ها به سؤالات گوناگونی از علوم حدیثی، فقهی، اصول فقه، کلامی، رجالی و حتی منطق می باشد که در شهر طوس بعضی از علماء و دانشمندان از حر عاملی سؤال کرده اند. حر عاملی این مباحث را در 102 فائده بیان نموده است که بیشتر آنان در ارتباط با شرح احادیث می باشد.
وی در مقدمه کتاب درباره مطالب مطرح شده در آن می نویسد: هذه فوائد فی حل بعض الاحادیث المشکلة و فرائد فی تحقیق بعض المسائل المعضلة الّتی کان یسألنی فی طوس عنها بعض اهل العلم والکمال فاکتب لهم فی شرحها ما یقتضیه الحال و یحظر بالبال.
همان طور که در این کتاب مشخص است وی به مباحث حدیثی توجه خاصی داشته است و تبحر وی در مباحث حدیثی موجب شده که آثار ارزشمند حدیثی تألیف نماید که مهمترین آنان تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة است که به اختصار وسائل الشیعة گفته می شود تا جائی که وی به نام صاحب الوسائل مشهور شده است.(ذ/4/352)
از بین 102 فائدة در حدود 16 فائده مربوط به مباحث فقهی نظیر قضاء، طهارة، حج، نذر، نماز جماعت، غناء، تقلید میت و غیر آن است و در حدود 12 فائده نیز در مباحثی نظیر حجیة خبر واحد، اجماع، قیاس، اصالة الاباحة، براءة اصلیّة و استصحاب است. حتی دو فائده 39 و 40 مربوط به مباحث علم منطق می باشد.
اگر چه این فوائد در یک کتاب گردآوری شده است اما بعضی از آنها را می توان به عنوان یک مقاله یا کتاب مختصر به حساب آورد. مؤلف در امل الآمل ج 1/ 145 می نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیّة ایضا رسائل متعددة طویلة نحو عشرة یحسن افراد کل واحدة منها.
آنچنان که در الذریعة جلد 10، صفحه 217 آمده است این کتاب قبل از سال 1090 ق تألیف شده است. و در ج 16/ 347 به نسخه ای به خط محمدباقر بن محمد مهدی مشهدی مربوط به سال 1090 ق اشاره شده است.
همان طور که گفته شد مباحث کتاب از علوم گوناگونی مثل رجال، فقه، اصول فقه، تفسیر، ادبیات عربی، احادیث و منطق تشکیل شده که در 102 فائده ذکر شده اند که عبارتند از:

[ویکی نور] الفوائد الطوسیة تألیف محمد بن حسن بن علی حر عاملی (م 1104 ق)
این کتاب مجموعه ای از پاسخ ها به سؤالات گوناگونی از علوم حدیثی، فقهی، اصول فقه، کلامی، رجالی و حتی منطق می باشد که در شهر طوس بعضی از علماء و دانشمندان از مؤلف سؤال کرده اند.
وی این مباحث را در 102 فائدة بیان نموده است که بیشتر آنان در ارتباط با شرح احادیث می باشد.
وی در مقدمه کتاب دربارۀ مطالب مطرح شده در آن می نویسد:
هذه فوائد فی حل بعض الاحادیث المشکلة و فرائد فی تحقیق بعض المسائل المعضلة الّتی کان یسألنی فی طوس عنها بعض اهل العلم و الکمال فاکتب لهم فی شرحها ما یقتضیه الحال و یحظر بالبال.
وی علاوه بر این کتاب دارای آثار فقهی ارزشمند دیگری همچون بدایة الهدایة فی الواجبات و المحرمات المنصوصة، تقلید المیت، رسالة فی حرمة شرب التتن، الرسالة الرضاعیّة، رسالة فی القصر نیز می باشد(ذ/ج 59/3)(ج 393/4)،(ج 11،174،193) همانطور که در این کتاب مشخص است وی به مباحث حدیثی توجه خاصی داشته است و تبحر وی در مباحث حدیثی موجب شده که آثار ارزشمند حدیثی تألیف نماید که مهمترین آنان تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة است که به اختصار وسائل الشیعة گفته می شود تا جایی که وی به نام صاحب الوسائل مشهور شده است.(ذ352/4/)

[ویکی شیعه] الفوائد الطوسیه (کتاب). اَلْفَوائدُ الطّوسیّة کتابی به زبان عربی در موضوعات مختلف، تألیف شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ق). نویسنده در ۱۰۲ فائده، به تبیین و توضیح روایات مشکل پرداخته و به سؤالاتِ علوم گوناگون در فقه، اصول، عقائد، تفسیر، رجال و... پاسخ گفته است.
محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین معروف به شیخ حُرّ عاملی، از دانشمندان، محدثان و فقهای امامیه در قرن یازدهم هجری و صاحب تألیفات گرانقدر و صاحب اثر گرانبهای «وسائل الشیعه» است. شیخ حر به «صاحب وسائل» نیز شهرت دارد. وی در شهر مشهد درگذشت و آرامگاهش در حرم رضوی است.
شیخ حر عاملی، زمانی که در طوس اقامت داشته، اهل علم از او سؤالاتی کرده اند و او به این پرسش ها در قالب ذکر فوائد، پاسخ گفته است.