[ویکی فقه] بَرْسْخان، نام قبیله ای ترک و شهری در آسیای مرکزی، در کرانه های جنوبی دریاچه ایسیق گول، که اکنون در جمهوری قرقیزستان قرار گرفته است؛ در منابع قدیم اسلامی ظاهراً این نام به طایفه ای از ترکان نیز که در حوالی آن محل می زیستند نیز اطلاق شده است.
گردیزی نام این شهر را (بنا به روایتی افسانه گونه از فتوحات اسکندر) برگرفته از واژه پارس خان به معنی امیر پارس می داند. کاشغری از این شهر با نام برسغان (یکی از شهرهای ناحیه چِگل ) نام برده ، و درباره وجه تسمیه آن ، دو روایت یاد کرده است. به روایت اول ، برسغان نام یکی از پسران افراسیاب بوده که این شهر را بنا کرده ، و نام خود را بر آن نهاده است ؛ در روایت دوم نام این شهر منسوب است به شخصی به همین نام که رام کننده اسبان یکی از پادشاهان ایغور بوده ، و در این جایگاه به سبب پاکیزگی هوایش اسبان پادشاه ایغور را رام می کرده است .در پندنامه سبکتکین به پسرش محمود، برسخان نام قبیله ای ترک در سرزمین ترکان آمده که سبکتکین از میان آن قبیله برخاسته است و در یک جنگ قبیله ای که میان برسخانیان و دیگر قبیله ترک ، یعنی بخسیان درگرفته ، به اسارت درآمده ، و به بردگی فروخته شده است . در این پندنامه کوشش شده است تا ریشه ای فارسی برای برسخان معرفی شود.
نام برسخان در تاریخ
ابن خردادبه ، قدامه بن جعفر و ابن فقیه نام این محل را در آثار خود به صورت نوشَجان ضبط کرده اند و از دو نوشجان بالا و پایین نام برده اند.
موقعیت جغرافیایی
بَرْسْخان، یا بَرْسغان، محلی در آسیای مرکزی، در کرانه های جنوبی دریاچه ایسیق گول، در منطقه ای به نام سِمیرِچ یا یِتی سو (سرزمین هفت رود)، که اکنون در جمهوری قرقیزستان قرار گرفته است.بارتولد به نقل از توماشک ، نوشجان را تصحیف برسخان ، و این کلمه را با نام رود برسکائون (یکی از سرچشمه های نارین ) نزدیک دانسته است . به گفته قدامه ، نوشجان بالا ناحیه ای با ۴ شهر بزرگ و ۵ شهر کوچک تر بوده ، و در یکی از این شهرها که در کنار دریاچه ایسیغ کول (ه م ) واقع بوده ، پادگانی وجود داشته است که در آن ۲۰هزار جنگجوی ترک مستقر بوده اند. این شهر همان شهر برسخان بوده است که مؤلف حدود العالم این برسخان علیا (یعنی دورترین، در مقابل برسخان سفلی در ماوراءالنهر) را با عنوان شهری آبادان و پر نعمت بر کنار دریاچه ایسیغ کول یاد کرده است . برسخان مهم ترین مرکز و یکی از راه های بازرگانی با چین بوده است . از کسانی که در نخستین سده های اسلامی از برسخان گذشتند، ظاهراً عربی به نام سلام ترجمان بوده که به دستور واثق خلیفه عباسی در حدود سال های ۲۲۷- ۲۲۸ق /۸۴۲ -۸۴۳م از طریق برسخان ، طراز و سمرقند به خراسان رفته است .
برسخان در سده چهارم و پنجم
...
گردیزی نام این شهر را (بنا به روایتی افسانه گونه از فتوحات اسکندر) برگرفته از واژه پارس خان به معنی امیر پارس می داند. کاشغری از این شهر با نام برسغان (یکی از شهرهای ناحیه چِگل ) نام برده ، و درباره وجه تسمیه آن ، دو روایت یاد کرده است. به روایت اول ، برسغان نام یکی از پسران افراسیاب بوده که این شهر را بنا کرده ، و نام خود را بر آن نهاده است ؛ در روایت دوم نام این شهر منسوب است به شخصی به همین نام که رام کننده اسبان یکی از پادشاهان ایغور بوده ، و در این جایگاه به سبب پاکیزگی هوایش اسبان پادشاه ایغور را رام می کرده است .در پندنامه سبکتکین به پسرش محمود، برسخان نام قبیله ای ترک در سرزمین ترکان آمده که سبکتکین از میان آن قبیله برخاسته است و در یک جنگ قبیله ای که میان برسخانیان و دیگر قبیله ترک ، یعنی بخسیان درگرفته ، به اسارت درآمده ، و به بردگی فروخته شده است . در این پندنامه کوشش شده است تا ریشه ای فارسی برای برسخان معرفی شود.
نام برسخان در تاریخ
ابن خردادبه ، قدامه بن جعفر و ابن فقیه نام این محل را در آثار خود به صورت نوشَجان ضبط کرده اند و از دو نوشجان بالا و پایین نام برده اند.
موقعیت جغرافیایی
بَرْسْخان، یا بَرْسغان، محلی در آسیای مرکزی، در کرانه های جنوبی دریاچه ایسیق گول، در منطقه ای به نام سِمیرِچ یا یِتی سو (سرزمین هفت رود)، که اکنون در جمهوری قرقیزستان قرار گرفته است.بارتولد به نقل از توماشک ، نوشجان را تصحیف برسخان ، و این کلمه را با نام رود برسکائون (یکی از سرچشمه های نارین ) نزدیک دانسته است . به گفته قدامه ، نوشجان بالا ناحیه ای با ۴ شهر بزرگ و ۵ شهر کوچک تر بوده ، و در یکی از این شهرها که در کنار دریاچه ایسیغ کول (ه م ) واقع بوده ، پادگانی وجود داشته است که در آن ۲۰هزار جنگجوی ترک مستقر بوده اند. این شهر همان شهر برسخان بوده است که مؤلف حدود العالم این برسخان علیا (یعنی دورترین، در مقابل برسخان سفلی در ماوراءالنهر) را با عنوان شهری آبادان و پر نعمت بر کنار دریاچه ایسیغ کول یاد کرده است . برسخان مهم ترین مرکز و یکی از راه های بازرگانی با چین بوده است . از کسانی که در نخستین سده های اسلامی از برسخان گذشتند، ظاهراً عربی به نام سلام ترجمان بوده که به دستور واثق خلیفه عباسی در حدود سال های ۲۲۷- ۲۲۸ق /۸۴۲ -۸۴۳م از طریق برسخان ، طراز و سمرقند به خراسان رفته است .
برسخان در سده چهارم و پنجم
...
wikifeqh: قبیله_برسخان