[ویکی فقه] مشهور فلاسفه در تعریف نفس گفته اند: "نفس کمال اول برای جسم طبیعی آلی است". در توضیحی که در تشریح اجزای این تعریف بیان گردیده است، در تفسیر قید آلی اینگونه آمده است که قید آلی به این اشاره دارد که نفس اعمال خود را توسط ابزاری انجام می دهد.
پس منظور از قید آلی این است که نفس به جسمی تعلق دارد که آن جسم طبیعی مرکب از آلات یا اعضاء باشد. البته در توضیحی که ملا صدرا از این قید، یعنی آلت، داده است گفته که مقصود از "آلت"در تعریف مورد بحث، اعضای جسمانی نیست، بلکه مراد قوایی نظیر قوه غاذیه ( قوه تغذیه )، نامیه ( قوه رشد ) و مولده ( قوه تولید مثل ) در نفس نباتی و قوایی همچون حس و خیال در نفس حیوانی است. از همین جا رشته بحث آغاز می گردد که نفس توسط این قوا چه نوع افعالی را انجام می دهد، همین تعدد افعال نفس، خود، نشانه ای بر تعدد قوای نفسانی گردیده است؛ زیرا که هر یک از این افعالی که نفس انجام می دهد از سنخ واحدی نیستند و به جهت این عدم سنخیت میان افعال این نکته بر ما آشکار می گردد که منشا این افعال نیز یک منشا واحد نیست.
افعال نفس
در یک تقسیم اولی افعال نفس را به سه گونه اصلی می توان تقسیم کرد: ۱. افعال مشترک میان حیوان و گیاه : مثل تغذیه، رشد و تولید مثل. ۲. افعال مشترک میان اکثر حیوانات که گیاه هیچ نوعی از آن را ندارد: مثل احساس، تخیل و حرکت ارادی . ۳. افعال مختص به انسان: مثل تعقل معقولات، یاد گرفتن صنایع، دیدن کائنات و تفاوت گذاشتن میان زشت و زیبا. پس ما سه گونه اصلی از افعال را در نفوس سه گانه (نفس گیاهی، حیوانی و انسانی) می بینیم که هر کدام از این نفوس به جهت افعال گوناگونی که از آنها ظهور می کند دارای قوایی هستند. بر این اساس می توان اینگونه گفت: هر کدام از نفس نباتی، حیوانی و انسانی برای انجام افعال خود احتیاج به قوایی دارد که بعضی از این افعال مشترک میان نفوس سه گانه اند و بعضی مختص حیوان و انسان است و گروه سوم قوا، فقط به نفس انسانی اختصاص دارد. در این مبحث ما به یک قسم از قوای حیوانی می پردازیم؛ یعنی قوایی که قسمتی از آنها مشترک میان حیوان و انسان است و به نام قوای حیوانی شناخته می شوند و نفس نباتی بهره ای از آنها ندارد.
اقسام قوای نفس حیوانی
قوای نفس حیوانی دو دسته اند یک دسته که در میان حیوان و گیاه مشترک است و عبارت اند از قوه غاذیه که کار جذب غذا را انجام می دهد؛ منمیه که کار رشد دادن به بدن را در اختیار دارد و مولده که کار تولید مثل را در گیاه و حیوان عهده دار است. دسته دوم قوایی هستند که متعلق به نفس حیوانی اند و در نفس گیاهی وجود ندارند؛ این قوا خود به دو دسته کلی قوای مدرکه و محرکه تقسیم می گردند. قوای مدرکه همان حواس ظاهری مانند بینایی، شنوایی، بویایی و... و قوای باطنی مانند، قوه خیال، قوه واهمه، حس مشترک و... اند که کار ادراک را عهده دار اند. نفس حیوانی به غیر از این قوای ادراکی گونه ای دیگر از قوا را در اختیار دارد که کارهای حرکتی در بدن حیوان و یا انسان را عهده دار است؛ یعنی کارهایی که سنخیتی با قوای مدرکه ندارند، پس منشا دیگری غیر از قوای مدرکه دارند.
نحوه برانگیخته شدن قوای حیوانی
...
پس منظور از قید آلی این است که نفس به جسمی تعلق دارد که آن جسم طبیعی مرکب از آلات یا اعضاء باشد. البته در توضیحی که ملا صدرا از این قید، یعنی آلت، داده است گفته که مقصود از "آلت"در تعریف مورد بحث، اعضای جسمانی نیست، بلکه مراد قوایی نظیر قوه غاذیه ( قوه تغذیه )، نامیه ( قوه رشد ) و مولده ( قوه تولید مثل ) در نفس نباتی و قوایی همچون حس و خیال در نفس حیوانی است. از همین جا رشته بحث آغاز می گردد که نفس توسط این قوا چه نوع افعالی را انجام می دهد، همین تعدد افعال نفس، خود، نشانه ای بر تعدد قوای نفسانی گردیده است؛ زیرا که هر یک از این افعالی که نفس انجام می دهد از سنخ واحدی نیستند و به جهت این عدم سنخیت میان افعال این نکته بر ما آشکار می گردد که منشا این افعال نیز یک منشا واحد نیست.
افعال نفس
در یک تقسیم اولی افعال نفس را به سه گونه اصلی می توان تقسیم کرد: ۱. افعال مشترک میان حیوان و گیاه : مثل تغذیه، رشد و تولید مثل. ۲. افعال مشترک میان اکثر حیوانات که گیاه هیچ نوعی از آن را ندارد: مثل احساس، تخیل و حرکت ارادی . ۳. افعال مختص به انسان: مثل تعقل معقولات، یاد گرفتن صنایع، دیدن کائنات و تفاوت گذاشتن میان زشت و زیبا. پس ما سه گونه اصلی از افعال را در نفوس سه گانه (نفس گیاهی، حیوانی و انسانی) می بینیم که هر کدام از این نفوس به جهت افعال گوناگونی که از آنها ظهور می کند دارای قوایی هستند. بر این اساس می توان اینگونه گفت: هر کدام از نفس نباتی، حیوانی و انسانی برای انجام افعال خود احتیاج به قوایی دارد که بعضی از این افعال مشترک میان نفوس سه گانه اند و بعضی مختص حیوان و انسان است و گروه سوم قوا، فقط به نفس انسانی اختصاص دارد. در این مبحث ما به یک قسم از قوای حیوانی می پردازیم؛ یعنی قوایی که قسمتی از آنها مشترک میان حیوان و انسان است و به نام قوای حیوانی شناخته می شوند و نفس نباتی بهره ای از آنها ندارد.
اقسام قوای نفس حیوانی
قوای نفس حیوانی دو دسته اند یک دسته که در میان حیوان و گیاه مشترک است و عبارت اند از قوه غاذیه که کار جذب غذا را انجام می دهد؛ منمیه که کار رشد دادن به بدن را در اختیار دارد و مولده که کار تولید مثل را در گیاه و حیوان عهده دار است. دسته دوم قوایی هستند که متعلق به نفس حیوانی اند و در نفس گیاهی وجود ندارند؛ این قوا خود به دو دسته کلی قوای مدرکه و محرکه تقسیم می گردند. قوای مدرکه همان حواس ظاهری مانند بینایی، شنوایی، بویایی و... و قوای باطنی مانند، قوه خیال، قوه واهمه، حس مشترک و... اند که کار ادراک را عهده دار اند. نفس حیوانی به غیر از این قوای ادراکی گونه ای دیگر از قوا را در اختیار دارد که کارهای حرکتی در بدن حیوان و یا انسان را عهده دار است؛ یعنی کارهایی که سنخیتی با قوای مدرکه ندارند، پس منشا دیگری غیر از قوای مدرکه دارند.
نحوه برانگیخته شدن قوای حیوانی
...
wikifeqh: قوه_محرکه