گاودانه
/gAvdAne/
معنی انگلیسی:
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
واژه نامه بختیاریکا
دانشنامه عمومی
گاودانه یا کرسنه ( نام علمی: Vicia ervilia ) گیاهی از خانواده باقلاییان و از سرده ماشک ها است. گاودانه یکی از قدیمی ترین دانه های مورد استفاده بشر است که منطقه اصلی آنرا مدیترانه می دانند. [ ۱] در گذشته گیاه گاودانه به منظور تأمین غذای دام کشت می گردیده است ولی امروزه می توان آنرا از جمله گیاهان فراموش شده بشمار آورد. [ ۲] این گیاه کشت و کار آسانی دارد و می تواند در خاک های قلیایی و کم عمق به راحتی رشد کند. [ ۱] کشت این گیاه از سال های قبل در غرب و شمال غرب ایران انجام می شده و از لحاظ بوم شناسی سازگاری با خشکسالی و پراکنش نامطلوب باران دارد و در تناوب با گندم توصیه می گردد. [ ۳]
این گیاه دارای اسامی متنوعی است. در فرهنگ دهخدا آمده کرسنه گیاهی است که به دانه اش گاودانه گویند. [ ۴] در افغانستان به آن مشنگ گویند و در آذربایجان به آن کوروشنه گویند. در کردی به آن کرزن و گایانه و در ترکیه به آن بورچاک گویند. در اسپانیایی یرو و یونانی رووی و بالاخره در انگلیسی به bitter vetch معروف است. [ ۱]
گاودانه دارای مزه تلخی است؛ و در صورتی که بخواهد برای انسان استفاده شود باید مزه تلخ آن با استفاده از فرآوری با روش ها خاص از بین برود. معمولاً در برخی از جوامع فقیر و در قحطی از گاودانه به منظور تغذیه انسان استفاده می شود. البته با توجه به برخی از گزارش ها گاودانه می تواند مصرف دارویی نیز داشته باشد. [ ۱] در ایران این دانه را پس از فراوری و پخت طولانی به صورت غذایی هلیم مانند به رنگ قهوه ای در آورده که به آن سنگک خوراک یا هلیم سنگک می گویند و جزو صبحانه هایشان محسوب می شود. ابن سینا در جلد دوم کتاب قانون در طب می فرماید: هر نخودی به ویژه نخود گاودانه ای رنگ و سیاه گرفتگی های کبد و طحال را می گشاید.
قابلیت هضم گاودانه ۸۸ درصد است و دارای ۲۳ درصد پروتئین است و می توان از آن به عنوان منبعی از پروتئین در جیره غذایی دام استفاده کرد. [ ۳] گزارش شده است در کشور مراکش برخی از دامداران ۳۳ الی ۶۶ درصد کنسانتره مورد استفاده در جیره گاوهای پرواری را از گاودانه استفاده می نماید و در گاوهای شیری دو الی ۴ کیلوگرم گاودانه به ازای هر راس گاو برای افزایش شیر استفاده می گردد. [ ۳]
معمولاً کشت مخلوط گیاهان خانواده های غلات با بقولات دارای برتری است. علت این برتری بالا بودن شاخص کلروفیل و در نتیجه آن افزایش فعالیت های فتوسنتزی گیاه می باشد. [ ۵] به عنوان مثال نتایج برخی بررسی ها نشان داده است که کلروفیل برگ گاودانه در کشت خالص به طور قابل توجهی کمتر از کشت های مخلوط بوده. [ ۵] همچنین به نظر می رسد این گیاه علاوه بر کشت مخلوط در صورتی که به صورت کشت مخلوط استفاده شود دارای اثرات مفیدی بر روی خاک و کشاورزی های بعدی خواهد بود. [ ۶]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاین گیاه دارای اسامی متنوعی است. در فرهنگ دهخدا آمده کرسنه گیاهی است که به دانه اش گاودانه گویند. [ ۴] در افغانستان به آن مشنگ گویند و در آذربایجان به آن کوروشنه گویند. در کردی به آن کرزن و گایانه و در ترکیه به آن بورچاک گویند. در اسپانیایی یرو و یونانی رووی و بالاخره در انگلیسی به bitter vetch معروف است. [ ۱]
گاودانه دارای مزه تلخی است؛ و در صورتی که بخواهد برای انسان استفاده شود باید مزه تلخ آن با استفاده از فرآوری با روش ها خاص از بین برود. معمولاً در برخی از جوامع فقیر و در قحطی از گاودانه به منظور تغذیه انسان استفاده می شود. البته با توجه به برخی از گزارش ها گاودانه می تواند مصرف دارویی نیز داشته باشد. [ ۱] در ایران این دانه را پس از فراوری و پخت طولانی به صورت غذایی هلیم مانند به رنگ قهوه ای در آورده که به آن سنگک خوراک یا هلیم سنگک می گویند و جزو صبحانه هایشان محسوب می شود. ابن سینا در جلد دوم کتاب قانون در طب می فرماید: هر نخودی به ویژه نخود گاودانه ای رنگ و سیاه گرفتگی های کبد و طحال را می گشاید.
قابلیت هضم گاودانه ۸۸ درصد است و دارای ۲۳ درصد پروتئین است و می توان از آن به عنوان منبعی از پروتئین در جیره غذایی دام استفاده کرد. [ ۳] گزارش شده است در کشور مراکش برخی از دامداران ۳۳ الی ۶۶ درصد کنسانتره مورد استفاده در جیره گاوهای پرواری را از گاودانه استفاده می نماید و در گاوهای شیری دو الی ۴ کیلوگرم گاودانه به ازای هر راس گاو برای افزایش شیر استفاده می گردد. [ ۳]
معمولاً کشت مخلوط گیاهان خانواده های غلات با بقولات دارای برتری است. علت این برتری بالا بودن شاخص کلروفیل و در نتیجه آن افزایش فعالیت های فتوسنتزی گیاه می باشد. [ ۵] به عنوان مثال نتایج برخی بررسی ها نشان داده است که کلروفیل برگ گاودانه در کشت خالص به طور قابل توجهی کمتر از کشت های مخلوط بوده. [ ۵] همچنین به نظر می رسد این گیاه علاوه بر کشت مخلوط در صورتی که به صورت کشت مخلوط استفاده شود دارای اثرات مفیدی بر روی خاک و کشاورزی های بعدی خواهد بود. [ ۶]
wiki: گاودانه
پیشنهاد کاربران
گاودانه گیاهی است از بقولات و ماشک ها. که به منظور تغذیه گاو نر ( برای افزایش توان جنسی ) وهمچنین برای تغذیه انسان در مواقع قحطی مورد استفاده قرار می گیرد.
نام عربی آن کَرسَنه است. در فرهنگ دهخدا آمده کرسنه گیاهی است که به دانه اش گاودانه گویند. در آذربایجان به آن کوروشنه گویند. در کردی به آن کرزن و در ترکیه به آن بورچاک گویند. در اسپانیایی یرو ویونانی رووی و بلاخره در انگلیسی به bitter vetch معروف است.
... [مشاهده متن کامل]
ریخت شناسی [ویرایش]
گیاهی یک ساله
علفی
با ساقه کوتاه ومنشعب
رویش به صورت هیپوژیل
دارای یک ریشه اصلی و تعدادی ریشه ها فیبری جانبی
ریشه ها دارای گره های باکتری تثبیت کننده نیتروژن
برگ ها نظیر نخود و عدس نسبتاً کوچک
برگها به صورت مرکب متقابل
رنگ گل سفید استخوانی یا سفید مایل به کرم با خطوط طولی بنفش یا زرشکی
گل ها در دست جات یک تا سه تایی
برگ ها فاقد پیچک و یا هر نوع استطاله
اغلب بذور چند وجهی
بررسی عملکرد کشت مخلوط جو وگاودانه
بمنظور بررسی کشت مخلوط جو بهاره و گاودانه بصورت افزایشی و جایگزینی از نظر تاثیر بر روی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و سایر صفات این دو گیاه، امکان کاهش در مصرف کود ازته، اثر بر روی LER و همچنین بررسی رقابت بین این دو گیاه، نه تیمار شامل تک کشتی های جو و گاودانه، چهارتراکم مخلوط افزایشی و سه تراکم مخلوط جایگزینی در چهار تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج حاکی از این بودند که مخلوطهای افزایشی نسبت به مخلوطهای جایگزینی از نظر بیوماس، عملکرد دانه و LER برتری داشتند. مخلوطهای افزایشی از نظر بیوماس و عملکرد دانه از تک کشتی ها نیز برتر بودند. در بین مخلوطها بیشترین عملکرد بیوماس و دانه و بالاترین LER به تیمار مخلوط افزایشی «N جو + ۰/۷۵N گاودانه» تعلق داشت. در این آزمایش LER برای تمام مخلوطها بزرگ تر از واحد بود که نشان دهنده برتری کارآئی استفاده از واحد سطح نسبت به تک کشتی ها است. مخلوطهای افزایش علاوه بر بالابردن محصول جو نسبت به تک کشتی آن به میزان ۲۳ درصد، موجبات کاهشی برابر ۷۵ درصد در مصرف کود ازته را نیز فراهم نمودند. از نظر رقابتی، جو گیاهی و گاودانه مغلوب بود. عملکرد گاودانه در مخلوطها به شدت کاهش یافت در حالیکه عملکرد جو چندان تغییری نکرد. کاشت و برداشت مکانیزه این مخلوط نیز به علت یکسان بودن تاریخ کاشت و برداشت، یکسان بودن قطر تقریبی بذور و بالابودن فاصله تشکیل غلاف گاودانه به حد کافی، امکان پذیر به نظر می رسد.
ژنتیک
گاودانه دارای کاریوتیپ ۲n=۱۴ می باشد ( وحشی و اهلی ) از صفات مطالعه شده این گیاه بازشدن غلاف و سازوکار انتشار دانه می باشد که پژوهش ها نشان داده این دو صفت هر دو مغلوب می باشند.
منابع
فرهنگ دهخدا
گاودانه ژنتیک زراعت گیاه شناسی پایانامه کارشناسی زراعت دانشگاه آزاد امیر نجم
زراعت واصلاح گیاهان علوفه ای کریمی هادی
بررسی ساختار ژنتیکی گاودانه ولی زاده مصطفی
agronomi potential of vicia elviria /adel moein
رحیم زاده خویی ریخت شناسی گاودانه ( کنگره )
عین الله عبدی قزبجه گاودانه پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز
ویکی پدیا
نام عربی آن کَرسَنه است. در فرهنگ دهخدا آمده کرسنه گیاهی است که به دانه اش گاودانه گویند. در آذربایجان به آن کوروشنه گویند. در کردی به آن کرزن و در ترکیه به آن بورچاک گویند. در اسپانیایی یرو ویونانی رووی و بلاخره در انگلیسی به bitter vetch معروف است.
... [مشاهده متن کامل]
ریخت شناسی [ویرایش]
گیاهی یک ساله
علفی
با ساقه کوتاه ومنشعب
رویش به صورت هیپوژیل
دارای یک ریشه اصلی و تعدادی ریشه ها فیبری جانبی
ریشه ها دارای گره های باکتری تثبیت کننده نیتروژن
برگ ها نظیر نخود و عدس نسبتاً کوچک
برگها به صورت مرکب متقابل
رنگ گل سفید استخوانی یا سفید مایل به کرم با خطوط طولی بنفش یا زرشکی
گل ها در دست جات یک تا سه تایی
برگ ها فاقد پیچک و یا هر نوع استطاله
اغلب بذور چند وجهی
بررسی عملکرد کشت مخلوط جو وگاودانه
بمنظور بررسی کشت مخلوط جو بهاره و گاودانه بصورت افزایشی و جایگزینی از نظر تاثیر بر روی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و سایر صفات این دو گیاه، امکان کاهش در مصرف کود ازته، اثر بر روی LER و همچنین بررسی رقابت بین این دو گیاه، نه تیمار شامل تک کشتی های جو و گاودانه، چهارتراکم مخلوط افزایشی و سه تراکم مخلوط جایگزینی در چهار تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج حاکی از این بودند که مخلوطهای افزایشی نسبت به مخلوطهای جایگزینی از نظر بیوماس، عملکرد دانه و LER برتری داشتند. مخلوطهای افزایشی از نظر بیوماس و عملکرد دانه از تک کشتی ها نیز برتر بودند. در بین مخلوطها بیشترین عملکرد بیوماس و دانه و بالاترین LER به تیمار مخلوط افزایشی «N جو + ۰/۷۵N گاودانه» تعلق داشت. در این آزمایش LER برای تمام مخلوطها بزرگ تر از واحد بود که نشان دهنده برتری کارآئی استفاده از واحد سطح نسبت به تک کشتی ها است. مخلوطهای افزایش علاوه بر بالابردن محصول جو نسبت به تک کشتی آن به میزان ۲۳ درصد، موجبات کاهشی برابر ۷۵ درصد در مصرف کود ازته را نیز فراهم نمودند. از نظر رقابتی، جو گیاهی و گاودانه مغلوب بود. عملکرد گاودانه در مخلوطها به شدت کاهش یافت در حالیکه عملکرد جو چندان تغییری نکرد. کاشت و برداشت مکانیزه این مخلوط نیز به علت یکسان بودن تاریخ کاشت و برداشت، یکسان بودن قطر تقریبی بذور و بالابودن فاصله تشکیل غلاف گاودانه به حد کافی، امکان پذیر به نظر می رسد.
ژنتیک
گاودانه دارای کاریوتیپ ۲n=۱۴ می باشد ( وحشی و اهلی ) از صفات مطالعه شده این گیاه بازشدن غلاف و سازوکار انتشار دانه می باشد که پژوهش ها نشان داده این دو صفت هر دو مغلوب می باشند.
منابع
فرهنگ دهخدا
گاودانه ژنتیک زراعت گیاه شناسی پایانامه کارشناسی زراعت دانشگاه آزاد امیر نجم
زراعت واصلاح گیاهان علوفه ای کریمی هادی
بررسی ساختار ژنتیکی گاودانه ولی زاده مصطفی
رحیم زاده خویی ریخت شناسی گاودانه ( کنگره )
عین الله عبدی قزبجه گاودانه پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز
ویکی پدیا