اقتصاص

[ویکی فقه] اقتصاص (ابهام زدایی). واژه اقتصاص ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • اقتصاص (علوم قرآنی)، اخذ مضمون آیه ای در آیه دیگر• اقتصاص (منطق)، ایراد جریان واقع شده در سابق و یا در حال وقوع در زمان حال
...

[ویکی فقه] اقتصاص (علوم قرآنی). اقتصاص، اخذ مضمون آیه ای در آیه دیگر را می گویند.
صنعت «اقتصاص» یکی از اسلوب های بدیعی قرآن است. چنان چه مضمون آیه ای برگرفته از آیه یا آیات دیگر باشد، اقتصاص صورت گرفته است؛ چه این آیات در یک سوره باشند، چه در سوره های گوناگون.
مثال
مانند:۱. (... وآتیناه اجره فی الدنیا وانه فی الآخرة لمن الصالحین) که برگرفته از (ومن یاته مؤمنا قد عمل الصالحات فاولئک لهم الدرجات العلی) است.۲. (ولولا نعمة ربی لکنت من المحضرین) که از آیات (... فاولئک فی العذاب محضرون) و (... ثم لنحضرنهم حول جهنم جثیا) گرفته شده است.

[ویکی فقه] اقتصاص (منطق). اقتصاص یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای شرحی کوتاه (بیشتر در قالب داستان) از وقایع گذشته و حال در ابتدای خطابه است.
از توابع خطابه، نظم و ترتیب گفتارهای خطابی است. نظم و ترتیب سخنان خطابی به این است که آن گفته ها دارای تصدیر، بیان مقصود، اقتصاص و خاتمه باشد.
توضیح اصطلاح
اقتصاص عبارت از این است که در اثبات و تایید مطلوب، شرح کوتاهی از جریانی که در سابق واقع شده و یا اکنون در حال وقوع است بیان شود که می تواند در قالب داستان ذکر شود. ذکر داستان از بهترین چیزهایی است که به قانع کردن شنونده کمک می کند و مقصود گوینده را به اذهان نزدیک می کند، حتی نزد عامه، ذکر داستان از قوی ترین شیوه هاست.
راز اقتصاص
راز مطلب این است که انسان دوست دارد مطالب را به صورت داستان بشنود و از آن لذت ببرد. این اشتیاق یا برای سیر کردن تمایل فطری به کسب اطلاع و آگاهی است و یا برای ارضای غرایز دیگر، و بی گمان ذکر داستان به عنوان یک تجربه موفق، دلیل و شاهد گویایی برای ادای مقصود است. بعد از ذکر اقتصاص، خطیب یا نویسنده شروع می کند به بحث در اصل مطلب تا شنوندگان را خرسند کند. خواجه نصیرالدین طوسی می گوید: «و اما اقتصاص، رسم و نشان تصدیق باشد و آن، ایراد قصه بود که چه رفته است و چه بوده است و خاص بود به مشاجرات و منافرات».
مستندات مقاله
...