[ویکی فقه] مشارق الدراری (کتاب). مشارق الدراری نام شرحی است به زبان فارسی بر قصیده تائیه ابن فارض (۵۷۶-۶۳۲ ق) به قلم سعید الدین سعید فرغانی (۶۹۱ ق).
نام کامل این شرح مشارق الدراری فی کشف حقائق الدر است و تقریری است از درس صدر الدین قونوی که گویا در پایان جلسات درس خود، ابیاتی از تائیه ابن فارض را می خواند و شرحی از کلام ابن عربی بر آن می آورد و مطالبی هم به زبان فارسی در پی آن می گفت. همین تقریرات بود که سعید الدین فرغانی آن ها را گردآوری کرده، در حضور جلال الدین محمد مولوی خواند و به نظر صدر الدین نیز رساند.
جایگاه تائیه ابن فارض
اهتمام صدر الدین قونوی بر تائیه ابن فارض بیش از این بوده است چه اینکه در مقدمه ای که بر مشارق الدراری نوشته است، اهمیت آن را می توان دریافت: «... در سنه ثلاث و اربعین و ستماة که این ضعیف را از شام به دیار مصر دعوتی افتاد، جماعتی از فضلا و اکابر اهل ذوق و معتبران، این قصیده را هم در دیار مصر و هم در دیار شام و روم خواندند و شرح مشکلاتش را شنیدند و تعلیق زدند، به نیت آن که نکت و فوایدش را ضبط کنند و تحریر رسانند و هیچ کس را میسر نشد مگر محرر این شرح، برادر شیخ عالم عارف افتخار المشایخ سعید الدین سعید فرغانی را...» از آنجا که این تقریر مقبول صدر الدین افتاد، مؤلف را تشویق کرد که آن را به زبان عربی برگرداند. گویا این خواست قونوی اجابت شده و کتاب «منتهی المدارک و مشتهی کل عارف و سالک» ترجمه عربی مشارق باشد. مشارق الدراری به جهت اشتمال بر مباحث عرفانی و حل مشکلات و دشواری های تائیه ابن فارض و هم به جهت مباحث ادبی، مورد توجه قرار گرفته است و بارها به طبع رسیده است که آخرین چاپ آن در داخل کشور، به اهتمام استاد سید جلال الدین آشتیانی می باشد. قصیده تائیه، مهمترین و معروف ترین اثر ابن فارض است و به نام های «تائیه کبری»، «نظم السلوک» و «نظم الدر» نیز معروف می باشد. این قصیده که با نزدیک به هفتصد و پنجاه بیت، بزرگ ترین بخش از دیوان وی را تشکیل داده، معراج نامه ابن فارض است. گویا ابن فارض آن را در آغاز «انفاس الجنان و نفائس الجنان» نامیده، سپس به «لوایح الجنان و روائح الجنان» تغییر داد، ولی پس از رؤیای نبوی صلی الله علیه و آله وسلّم و اشارت آن حضرت، آن را «نظم الدر» نام نهاده است. حالات روحی و جسمی ابن فارض به هنگام سرودن این قصیده بسیار جالب و حیرت انگیز است.
شخصیت ابن فارض
هر چند نام ابن فارض در کنار عارفانی همچون محی الدین ابن عربی، شیخ شهاب الدین سهروردی، صدر الدین قونوی و دیگر عارفان و فیلسوفان الهی، یاد می شود - به گونه ای که اسطوره وار نقل شده است که محی الدین در ملاقاتی با ابن فارض به او می گوید که در صدد شرحی بر تائیه اوست و ابن فارض چنین پاسخ می دهد که «فتوحات» تو شرح آن است - ولی تفاوت های بسیار زیادی بین او و دیگران وجود دارد، بالاخص با ابن عربی و مکتب وحدت وجودی او. ابن فارض نماینده ی سلوک و زهد همراه با تقید به شریعت است و اوج سلوک عارف را اتحاد شهودی می داند.
مطالب مشارق الدراری
...
نام کامل این شرح مشارق الدراری فی کشف حقائق الدر است و تقریری است از درس صدر الدین قونوی که گویا در پایان جلسات درس خود، ابیاتی از تائیه ابن فارض را می خواند و شرحی از کلام ابن عربی بر آن می آورد و مطالبی هم به زبان فارسی در پی آن می گفت. همین تقریرات بود که سعید الدین فرغانی آن ها را گردآوری کرده، در حضور جلال الدین محمد مولوی خواند و به نظر صدر الدین نیز رساند.
جایگاه تائیه ابن فارض
اهتمام صدر الدین قونوی بر تائیه ابن فارض بیش از این بوده است چه اینکه در مقدمه ای که بر مشارق الدراری نوشته است، اهمیت آن را می توان دریافت: «... در سنه ثلاث و اربعین و ستماة که این ضعیف را از شام به دیار مصر دعوتی افتاد، جماعتی از فضلا و اکابر اهل ذوق و معتبران، این قصیده را هم در دیار مصر و هم در دیار شام و روم خواندند و شرح مشکلاتش را شنیدند و تعلیق زدند، به نیت آن که نکت و فوایدش را ضبط کنند و تحریر رسانند و هیچ کس را میسر نشد مگر محرر این شرح، برادر شیخ عالم عارف افتخار المشایخ سعید الدین سعید فرغانی را...» از آنجا که این تقریر مقبول صدر الدین افتاد، مؤلف را تشویق کرد که آن را به زبان عربی برگرداند. گویا این خواست قونوی اجابت شده و کتاب «منتهی المدارک و مشتهی کل عارف و سالک» ترجمه عربی مشارق باشد. مشارق الدراری به جهت اشتمال بر مباحث عرفانی و حل مشکلات و دشواری های تائیه ابن فارض و هم به جهت مباحث ادبی، مورد توجه قرار گرفته است و بارها به طبع رسیده است که آخرین چاپ آن در داخل کشور، به اهتمام استاد سید جلال الدین آشتیانی می باشد. قصیده تائیه، مهمترین و معروف ترین اثر ابن فارض است و به نام های «تائیه کبری»، «نظم السلوک» و «نظم الدر» نیز معروف می باشد. این قصیده که با نزدیک به هفتصد و پنجاه بیت، بزرگ ترین بخش از دیوان وی را تشکیل داده، معراج نامه ابن فارض است. گویا ابن فارض آن را در آغاز «انفاس الجنان و نفائس الجنان» نامیده، سپس به «لوایح الجنان و روائح الجنان» تغییر داد، ولی پس از رؤیای نبوی صلی الله علیه و آله وسلّم و اشارت آن حضرت، آن را «نظم الدر» نام نهاده است. حالات روحی و جسمی ابن فارض به هنگام سرودن این قصیده بسیار جالب و حیرت انگیز است.
شخصیت ابن فارض
هر چند نام ابن فارض در کنار عارفانی همچون محی الدین ابن عربی، شیخ شهاب الدین سهروردی، صدر الدین قونوی و دیگر عارفان و فیلسوفان الهی، یاد می شود - به گونه ای که اسطوره وار نقل شده است که محی الدین در ملاقاتی با ابن فارض به او می گوید که در صدد شرحی بر تائیه اوست و ابن فارض چنین پاسخ می دهد که «فتوحات» تو شرح آن است - ولی تفاوت های بسیار زیادی بین او و دیگران وجود دارد، بالاخص با ابن عربی و مکتب وحدت وجودی او. ابن فارض نماینده ی سلوک و زهد همراه با تقید به شریعت است و اوج سلوک عارف را اتحاد شهودی می داند.
مطالب مشارق الدراری
...
wikifeqh: مشارق_الدراری_فی_کشف_حقایق_الدر