[ویکی فقه] تعدی به حق حیات دیگران یکی از جرایمی است که از آغاز خلقت بشر بوده و شریعت مقدس اسلام کارهای ویژه ای را برای مقابله با این جرم همچون قصاص و دیه تعیین کرده است.
بشر، همواره با مسئله قتل ، رو در روی بوده است و انسان ، برای بازداشتن افراد از تعدی به حق حیات دیگران، تاکنون تدابیر مختلف و متعددی را در پیش گرفته و آن ها را تجربه کرده است. شریعت مقدس اسلام نیز راه کارهای ویژه ای را برای مقابله با این مسئله ناخوشایند و بازداشتن انسان ها از آن پیش نهاده، به طوری که برای قتل عمدی حکم قصاص و برای قتل غیر عمدی، دیه را تشریع کرده است و جانی، به پرداخت آن وادار می شود. این تشریع، بنا به تصریح قرآن کریم در آیه ۹۲ از سوره نساء است:(وَما کانَ لِمؤمنٍ أن یقتل مؤمناً إلاّ خطأً ومَن قَتَلَ مؤمناً خطأ فَتَحریرُ رقبةٍ مؤمنةٍ و دیة مُسَلَّمَة إلی أهلهِ إلاّ أن یصَّدَّقوا فإن کانَ مِن قَوم عَدوٍّ لَکم وهوَ مؤمن فَتَحریر رقبة مؤمنة وإن کان مِن قوم بَینکم وبَینَهم میثاق فدیة مسلَّمة إلی أهله وتحریر رقبة مؤمنة فمَن لَم یجِد فصیام شهرین متَتابعین توبة من الله وکان الله علیماً حکیماً)؛و هیچ مؤمنی را سزاوار نیست که فرد مؤمنی را به قتل برساند، مگر آن که به اشتباه و خطا مرتکب آن شود. و کسی که مؤمنی را به خطا به قتل رساند، باید به کفاره این خطا بنده مؤمنی را آزاد کند و خون بهای آن را هم به صاحب مقتول تسلیم نماید، مگر آن که دیه را ورثه مقتول، به قاتل ببخشد و اگر این مقتول با آن که مؤمن است، از قومی است که با شما دشمن و محارب اند، در این صورت قاتل دیه ندهد لکن باید بنده مؤمنی را آزاد کند. و اگر مقتول از آن قومی است که میان شما و آن قوم عهد و پیمان برقرار بوده، پس خون بها را به صاحب خون پرداخته و نیز برای کفاره بنده مؤمنی را آزاد نماید. و اگر بنده ای نیابد، دو ماه متوالی روزه بگیرد و این توبه ای است که از طرف خدا پذیرفته است. و خدا به همه امور عالَم دانا و حکیم است.بیش از آن که فقها به موضوع مورد نظر نگارنده پرداخته باشند، حقوق دانان متعرض آن شده اند. در واقع، پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و تصویب و اجرای آزمایشی قانون مربوط به دیات ، این موضوع مورد توجه علما قرار گرفته است.
مسئله بحث
نگارنده، این فرضیه را برمی رسد که دیه، ماهیتی جزایی ندارد و جبران کننده خسارات وارده است. در تدوین این مقاله، ابتدا تعریف لغوی و اصطلاحی دیه و سپس یادکرد انواع دیه و آن گاه طرح این پرسش می آید که ماهیت حقوقی دیات چه می تواند باشد که در پاسخ به آن، دیدگاه های مختلف فقها و حقوق دانان، بررسی می شود.پاسخ به پرسش مورد نظر از آن جهت اهمیت دارد که برخی از مباحث مربوط به دیات متأثر از این بحث است، برای مثال: در بحث مربوط به قابل مطالبه بودن و یا غیر قابل مطالبه بودن خسارات مازاد بر دیه، تأثیر می گذارد؛ هم چنین آن گاه می توان بازدهی بیش تر اقتصادی مرد در خانواده را دلیلی پذیرفتنی برای تفاوت دیه زن و مرد دانست که ماهیت دیه را جبران خسارت بدانیم، نه مجازات.
معنای دیه
...
بشر، همواره با مسئله قتل ، رو در روی بوده است و انسان ، برای بازداشتن افراد از تعدی به حق حیات دیگران، تاکنون تدابیر مختلف و متعددی را در پیش گرفته و آن ها را تجربه کرده است. شریعت مقدس اسلام نیز راه کارهای ویژه ای را برای مقابله با این مسئله ناخوشایند و بازداشتن انسان ها از آن پیش نهاده، به طوری که برای قتل عمدی حکم قصاص و برای قتل غیر عمدی، دیه را تشریع کرده است و جانی، به پرداخت آن وادار می شود. این تشریع، بنا به تصریح قرآن کریم در آیه ۹۲ از سوره نساء است:(وَما کانَ لِمؤمنٍ أن یقتل مؤمناً إلاّ خطأً ومَن قَتَلَ مؤمناً خطأ فَتَحریرُ رقبةٍ مؤمنةٍ و دیة مُسَلَّمَة إلی أهلهِ إلاّ أن یصَّدَّقوا فإن کانَ مِن قَوم عَدوٍّ لَکم وهوَ مؤمن فَتَحریر رقبة مؤمنة وإن کان مِن قوم بَینکم وبَینَهم میثاق فدیة مسلَّمة إلی أهله وتحریر رقبة مؤمنة فمَن لَم یجِد فصیام شهرین متَتابعین توبة من الله وکان الله علیماً حکیماً)؛و هیچ مؤمنی را سزاوار نیست که فرد مؤمنی را به قتل برساند، مگر آن که به اشتباه و خطا مرتکب آن شود. و کسی که مؤمنی را به خطا به قتل رساند، باید به کفاره این خطا بنده مؤمنی را آزاد کند و خون بهای آن را هم به صاحب مقتول تسلیم نماید، مگر آن که دیه را ورثه مقتول، به قاتل ببخشد و اگر این مقتول با آن که مؤمن است، از قومی است که با شما دشمن و محارب اند، در این صورت قاتل دیه ندهد لکن باید بنده مؤمنی را آزاد کند. و اگر مقتول از آن قومی است که میان شما و آن قوم عهد و پیمان برقرار بوده، پس خون بها را به صاحب خون پرداخته و نیز برای کفاره بنده مؤمنی را آزاد نماید. و اگر بنده ای نیابد، دو ماه متوالی روزه بگیرد و این توبه ای است که از طرف خدا پذیرفته است. و خدا به همه امور عالَم دانا و حکیم است.بیش از آن که فقها به موضوع مورد نظر نگارنده پرداخته باشند، حقوق دانان متعرض آن شده اند. در واقع، پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و تصویب و اجرای آزمایشی قانون مربوط به دیات ، این موضوع مورد توجه علما قرار گرفته است.
مسئله بحث
نگارنده، این فرضیه را برمی رسد که دیه، ماهیتی جزایی ندارد و جبران کننده خسارات وارده است. در تدوین این مقاله، ابتدا تعریف لغوی و اصطلاحی دیه و سپس یادکرد انواع دیه و آن گاه طرح این پرسش می آید که ماهیت حقوقی دیات چه می تواند باشد که در پاسخ به آن، دیدگاه های مختلف فقها و حقوق دانان، بررسی می شود.پاسخ به پرسش مورد نظر از آن جهت اهمیت دارد که برخی از مباحث مربوط به دیات متأثر از این بحث است، برای مثال: در بحث مربوط به قابل مطالبه بودن و یا غیر قابل مطالبه بودن خسارات مازاد بر دیه، تأثیر می گذارد؛ هم چنین آن گاه می توان بازدهی بیش تر اقتصادی مرد در خانواده را دلیلی پذیرفتنی برای تفاوت دیه زن و مرد دانست که ماهیت دیه را جبران خسارت بدانیم، نه مجازات.
معنای دیه
...
wikifeqh: ماهیت_حقوقی_دیات