[ویکی فقه] موضوع صبر و شکیبایی درباره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، پیرامون چهار محور قابل بررسی می باشد: دستور صبر به حضرت از طرف خداوند؛ صبوری در سیره آن حضرت و مواردی که ایشان در مقابل ناملایمات صبر کردند؛ دستور به صبر از طرف آن حضرت به مومنین برای صابر و شکیبا بودن ایشان؛ تبیین صبر، انواع و اقسام آن در کلام نبوی، که در این مقاله به این چهار محور می پردازیم.
صبر نام یک داروی تلخ و به معنی خویشتن داری در سختی و تنگی است و در اصطلاح، یعنی شکیبائی و خودداری نفس بر آنچه که عقل و شرع حکم می کند و آن را می طلبد یا آنچه را که عقل و شرع، خودداری نفس از آن را اقتضاء می کند، پس صبر و شکیبائی لفظ عامی است که معانی مختلفی را به شرح زیر در بردارد:۱- اگر صبر و شکیبائی نفس برای مصیبتی باشد، واژه صبر بکار می رود نه چیز دیگر و ضدّش جزع و بی تابی است که صبر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) در زمان مواجهه با جسد مثله شده حضرت حمزه از این دست می باشد.۲- اگر صبر در جنگ و محاربه باشد، شجاعت و پایداری نامیده می شود که ضدش ترس و جبن است، که این نکته درباره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیازی به توضیح و ایراد مثال ندارد.۳- هر گاه صبر در کاری ملال آور و دلتنگ کننده باشد، ظرفیت داشتن و دلدار بودن نامیده می شود که ضدّش کم ظرفیتی و ضجر و دلتنگی است، که در این رابطه می توان به خویشتن داری حضرت در برابر ناسزاگویان، بدخواهان و توطئه گران، که به دلیل دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) موقعیت خویش را در خطر می دیدند، اشاره نمود.۴- و زمانی که صبر در خودداری از کلام و سخن گفتن باشد، کتمان نامیده می شود و ضدّش فاش کردن سخن و ناآرامی است.
دعوت پیامبر به صبر
موضوع صبر و شکیبایی درباره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، پیرامون چهار محور قابل بررسی می باشد:۱.دستور صبر و شکیبایی به آن حضرت از طرف باری تعالی؛۲.صبوری و شکیبایی در سیره آن حضرت و مواردی که ایشان در مقابل ناملایمات صبر کردند؛۳.دستور به صبر از طرف آن حضرت به مومنین برای صابر و شکیبا بودن ایشان؛۴.تبیین صبر، انواع و اقسام آن در کلام نبوی. اما پیرامون موضوع اول در این باره آیات زیادی وجود دارد که حضرت را به صبوری و شکیبایی دعوت می کند که در ادامه ذکر می گردد: خداوند باری تعالی در موارد متعددی که در قرآن از آنها یاد می کند، پیامبرش را به صبر توصیه کردند که بیشتر این موارد پیرامون مشکلات و سختی هایی بود که بر اثر دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و لجاجت کافران و کسانی که موقعیت خود را با این دین جدید در خطر می دیدند به وجود آمد؛ که این مساله مشکلات فراوانی را برای آن حضرت ایجاد کرد که به یکی از مصادیق آن به صورت گذرا اشاره می کنم: تهمت ها و گفتارهای ناسزای کفار و غیر آنها روح و روان آن حضرت را سخت آزرده می ساخت که خداوند در قبال این مساله به رسول گرامیش در قرآن می فرماید: «اصْبرِْ عَلی مَا یقُولُونَ؛ و در برابر آنچه می گویند شکیبا باش» (خداوند باری تعالی ۱۱ بار و با لفظ: «فاصبر» پیامبرش را به صبر دعوت می کند.) خداوند سبحان در آیات قبل از آیه پیش گفته و پس از اینکه تهمت های کفار (مثل اینکه دعوت به حق آن حضرت را دعوتی خود ساخته و دروغین خواندند و آن را وسیله و بهانه ای برای ریاست ایشان نامیدند و نیز گفتار آنان را که او (پیامبر) هیچ مزیت و برتری بر ما ندارد تا به خاطر آن اختصاص به رسالت و انذار بیابد و نیز اینکه آنان روز حساب و عذاب خدا، که بدان تهدید شدند، را مورد تمسخر قرار می دادند) را نقل و بیان فرمود، در این آیه شریفه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خود را امر به صبر می کند.
← سبب حزن پیامبر
اما درباره موضوع دوم یعنی صبر در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) موارد بسیاری از شکیبایی آن حضرت گزارش شده که در اینجا تنها به دو مورد از آنها آن هم به صورت گذرا اشاره می کنم:
← اعتراض بر تقسیم غنائم
...
صبر نام یک داروی تلخ و به معنی خویشتن داری در سختی و تنگی است و در اصطلاح، یعنی شکیبائی و خودداری نفس بر آنچه که عقل و شرع حکم می کند و آن را می طلبد یا آنچه را که عقل و شرع، خودداری نفس از آن را اقتضاء می کند، پس صبر و شکیبائی لفظ عامی است که معانی مختلفی را به شرح زیر در بردارد:۱- اگر صبر و شکیبائی نفس برای مصیبتی باشد، واژه صبر بکار می رود نه چیز دیگر و ضدّش جزع و بی تابی است که صبر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) در زمان مواجهه با جسد مثله شده حضرت حمزه از این دست می باشد.۲- اگر صبر در جنگ و محاربه باشد، شجاعت و پایداری نامیده می شود که ضدش ترس و جبن است، که این نکته درباره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیازی به توضیح و ایراد مثال ندارد.۳- هر گاه صبر در کاری ملال آور و دلتنگ کننده باشد، ظرفیت داشتن و دلدار بودن نامیده می شود که ضدّش کم ظرفیتی و ضجر و دلتنگی است، که در این رابطه می توان به خویشتن داری حضرت در برابر ناسزاگویان، بدخواهان و توطئه گران، که به دلیل دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) موقعیت خویش را در خطر می دیدند، اشاره نمود.۴- و زمانی که صبر در خودداری از کلام و سخن گفتن باشد، کتمان نامیده می شود و ضدّش فاش کردن سخن و ناآرامی است.
دعوت پیامبر به صبر
موضوع صبر و شکیبایی درباره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، پیرامون چهار محور قابل بررسی می باشد:۱.دستور صبر و شکیبایی به آن حضرت از طرف باری تعالی؛۲.صبوری و شکیبایی در سیره آن حضرت و مواردی که ایشان در مقابل ناملایمات صبر کردند؛۳.دستور به صبر از طرف آن حضرت به مومنین برای صابر و شکیبا بودن ایشان؛۴.تبیین صبر، انواع و اقسام آن در کلام نبوی. اما پیرامون موضوع اول در این باره آیات زیادی وجود دارد که حضرت را به صبوری و شکیبایی دعوت می کند که در ادامه ذکر می گردد: خداوند باری تعالی در موارد متعددی که در قرآن از آنها یاد می کند، پیامبرش را به صبر توصیه کردند که بیشتر این موارد پیرامون مشکلات و سختی هایی بود که بر اثر دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و لجاجت کافران و کسانی که موقعیت خود را با این دین جدید در خطر می دیدند به وجود آمد؛ که این مساله مشکلات فراوانی را برای آن حضرت ایجاد کرد که به یکی از مصادیق آن به صورت گذرا اشاره می کنم: تهمت ها و گفتارهای ناسزای کفار و غیر آنها روح و روان آن حضرت را سخت آزرده می ساخت که خداوند در قبال این مساله به رسول گرامیش در قرآن می فرماید: «اصْبرِْ عَلی مَا یقُولُونَ؛ و در برابر آنچه می گویند شکیبا باش» (خداوند باری تعالی ۱۱ بار و با لفظ: «فاصبر» پیامبرش را به صبر دعوت می کند.) خداوند سبحان در آیات قبل از آیه پیش گفته و پس از اینکه تهمت های کفار (مثل اینکه دعوت به حق آن حضرت را دعوتی خود ساخته و دروغین خواندند و آن را وسیله و بهانه ای برای ریاست ایشان نامیدند و نیز گفتار آنان را که او (پیامبر) هیچ مزیت و برتری بر ما ندارد تا به خاطر آن اختصاص به رسالت و انذار بیابد و نیز اینکه آنان روز حساب و عذاب خدا، که بدان تهدید شدند، را مورد تمسخر قرار می دادند) را نقل و بیان فرمود، در این آیه شریفه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خود را امر به صبر می کند.
← سبب حزن پیامبر
اما درباره موضوع دوم یعنی صبر در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) موارد بسیاری از شکیبایی آن حضرت گزارش شده که در اینجا تنها به دو مورد از آنها آن هم به صورت گذرا اشاره می کنم:
← اعتراض بر تقسیم غنائم
...
wikifeqh: شکیبایی_در_سیره_نبوی