چله نشینی

[ویکی فقه] چله/ چله نشینی، اصطلاحی عرفانی و معادل اربعین یا اربعینیه ، به معنای خلوت نشینی سالک به مدت چهل روز یا در چند دوره چهل روزه است.
صوفیان غالبآ برای خلوت گزیدن، مدت زمان معینی نداشتند ولی برخی از آنان دوره چهل روزه را ترجیح می دادند و این انتخاب را به حدیث معروفی از پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم مستند می ساختند که طبق آن هرکس که چهل بامداد خود را برای خدا خالص کند، خدا چشمه های حکمت را از دل او بر زبانش جاری خواهد ساخت.
علاوه بر این، در آثار صوفیه در تأیید این رسم که در زمان پیامبر اسلام و صحابه معمول نبود، به موارد دیگری نیز اشاره شده که از آن جمله است: میقات چهل شبانه روزه موسی علیه السلام در کوه طور چهل روز روزه عیسی علیه السلام؛ حدیث قدسی تخمیر طینت آدم علیه السلام «خمَّرتُ طینةَ آدم بیدیَّ اربعینَ صباحآ» (گِل آدم را به دست خویش در چهل روز سرشتم؛ این روایت که آدم علیه السلام سیصدوشصت هزار اربعین برآورد و داستان توبه چهل روزه داوود علیه السلام.

لوازم چله نشستن سالک
نویسندگان صوفیه، برای به چله نشستن سالک شرایط و لوازمی برشمرده اند، از جمله اجازه و نظارت شیخ ، دوام چله نشین بر طهارت بدن و دوام وضو ، انتخاب مکان مناسب و نشستن در حجره ای تاریک و بی روزن، سکوت و خاموشی ، روزه داری یا کم کردن خوراک ، مداومت بر ذکر و حضور قلب ، انتخاب زمان مناسب و داشتن توانایی جسمی و روحی لازم، خلوص نیت ، نفی خواطر و جز آنها.
گاه توصیه می شد که سالک به هنگام چله نشینی به حالتِ چهارزانو یا دوزانو و رو به قبله به ذکر بنشیند.
علاوه بر اینها ــکه در همه فرقه های صوفیه مورد تأکید بودــ در برخی طریقتها، به سالک چله نشین توصیه های دیگری نیز می شد.
مثلا، عزیزالدین نسفی در قرن هفتم از ترک خوراک حیوانی در طول چله یاد کرده است.
همچنین گاه بر بیداری در شبهای ابتدای چله نشینی، پوشاندن سر به هنگام خروج موقت از چله خانه، تکیه ندادن به جایی یا چیزی در هنگام نشستن در چله خانه، بستن چشم و شروع به چله نشینی در آغاز حلول خورشید در برج جَدی در اول زمستان تأکید شده است.

دفعات چله نشینی
دفعات چله نشینی در میان طریقتهای صوفیه یکسان نبود.
اینکه صوفی ] چنان سلوک کند که گویی تمام عمر خویش را در حالت چله نشینی به سر می برد، آرمانی صوفیانه به شمار می رفت و از این رو، گاه صوفیان به صورت متوالی، مثلا چهل بار پشت سرهم، چله می گرفتند، چنان که به اوحدالدین کرمانی ، ۷۲ اربعین ، به شیخ اویس بن عبداللّه خُنجی بیش از پنجاه اربعین و در روایتی به علاءالدوله سمنانی ۱۴۰ اربعین در خانقاه سَکاکیه در سمنان و نیز ۱۳۰ اربعین در جاهای دیگر نسبت داده شده است.

← توالی اربعینات
...

[ویکی شیعه] چِلّه نشینی یا اربعینیه، خلوت چهل روزه برای ریاضت و عبادت. سنت چله نشینی میان مرتاضان و درویشان رواج داشته است. این کار با هدف به دست آوردن توانایی های لازم برای سیر و سلوک انجام می شود. کسانی که به چله نشینی باور دارند، غالباً به روایتی از پیامبر (ص) استناد می کنند که «هر کس چهل روز، خود را برای خدا خالص کند خدا چشمه های حکمت را از قلب وی بر زبانش جاری می کند». البته برخی چله نشینی را بدعت می دانند.
اجازه و نظارت استاد، طهارت بدن، دائم الوضو بودن، سکوت، روزه یا کم خوری، خلوص نیت، مداومت بر ذکر، حضور قلب و آمادگی جسمی و روحی، از جمله آداب چله نشینی است.
چله نشینی، خلوت گزینی چهل روزه ای است که برای انجام ریاضت و عبادت صورت می گیرد. این سنت میان مرتاضان و درویشان رواج داشته است و به آن اربعین یا اربعینیه هم می گویند.

[ویکی اهل البیت] چله نشینی، اصطلاحی عرفانی و معادل اربعین یا اربعینیه، به معنای خلوت نشینی سالک به مدت چهل روز یا در چند دوره چهل روزه.
عدد چهل در فرهنگ دینی و اسلامی در میان سایر اعداد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به راستی راز و رمز آن چیست. آیا صرفاً یک اعتبار و قرارداد است که برای هر عددی می توانست در نظر گرفته شود و یا این که از یک پشتوانه تکوینی و تکاملی روند حرکت انسان در ابعاد مادی و معنوی برخوردار است. در این رابطه بهترین منابعی که حق مطلب را در تبیین رموز عدد چهل ادا می کند آیات شریفه قرآن و روایات معصومین علیهم السلام است.
اهمیت چهل سالگی انسان قابل انکار نیست، چنانکه در روایات متعددی از پیامبر صلی الله علیه و آله و معصومان آمده است: هنگامی که بنده به چهل سالگی می رسد خداوند به دو فرشته مراقب او می گوید: ازاین پس بر او سخت بگیرید و همه کارهای کوچک و بزرگ و زیاد و کم را ثبت کنید. این روایات همه از این حقیقت خبر می دهند که شخصیت انسان تا چهل سالگی شکل گرفته و از آن پس تحولات درونی در او سخت تر می شود.
دانشمندان مسلمان به ویژه آنان که مشرب عرفانی دارند، به عدد چهل در زمینه خودسازی به دیده اهمیت می نگرند و برای این عدد در فعلیت یافتن استعدادهای انسان و کامل شدن ملکات اخلاقی و پیمودن درجات معرفت تاثیری ویژه قائل هستند.
عدد چهل یا اربعین، از موضوعاتی است که در قرآن و روایات از جایگاه ویژه ای برخوردار است و تاکنون کتاب های فراوانی درباره آن نوشته شده است. در قرآن کریم این واژه در چهار آیه و مرتبط با سه موضوع دیده می شود:
مفسران برآنند که آن چهل شب در سی شب ذی القعده و دهه اول ذی الحجه بوده است؛ چنان که در روایاتی از امام صادق علیه السلام نیز بر این تعیین دلالت دارد؛ اما آلوسی بدون استناد به دلیلی، این احتمال را که میقات در سی روز ذی الحجه و دهه اول محرم بوده نیز نقل کرده است. میقات چهل روز و چهل شبه موسی در تورات آمده است.
مفسران در ذیل هر یک از آیات پیشین درصدد برآمده اند. رازی متناسب با موضوع را برای عدد چهل بیان کنند. در آیه 15 سوره احقاف از کمال رشد انسان و چهل سالگی وی یاد شده است. بیشتر مفسران، کمال رشد را در 33 سالگی می دانند؛ ولی برخی آن را در همان چهل سالگی دانسته اند.

چلّه نشینی
در اصطلاح صوفیه، ۴۰روزی که سالک برای پاک شدن نفس، به دستور پیر با انجام مراسمی خاص، در اتاق دربسته و تاریک می نشیند و به ذکر و اوراد مشغول می شود. ظاهراً این رسم از حدیث نبویِ «مَن اَخْلَصَ لِلّهِ اَربَعینَ صَباحاً جَرَتْ یَنابیعُ الحِکمة مِن قلبِه عَلی لِسانِهِ» ریشه گرفته است. دفعات اربعین یا چلّه ای که یک سالک باید انجام دهد، به نظر پیر و مراد و نیز توانایی سالک بستگی دارد. در خانقاه ها، زاویه ها و اتاق های کوچکی را برای چلّه نشینی یا اربعین تعیین می کردند. کم خوردن، کم خفتن، پیوسته با وضوبودن، روزه داشتن، کم سخن گفتن از اعمال لازم اربعین است. مدعیان تسخیرات و جن گیران و مرتاضان نیز چلّه نشینی دارند که با چلّه بُری باطل می شود.