پیشنهاد‌های پیرایه يغمايی (٦٥)

زمانی که تلگرافخانه در تهران افتتاح شد مردم باور نمی کردند که بتواننداز طریق یک سیم از شهری به شهر دیگر پیام بفرستند. از طرف دیگر رجال بی سواد و خرا ...

رُستمینه ( سزارینcaesarean ) یک نوع زایمان غیرطبیعی است و کودکانی را که با این روش به دنیا می آیند ( رستم زا ) می گویند. و این نام گذاری بدین علت است ...

پسوند ( آوه ) بطور کلی پسوند ( جا و مکان ) است چنان که واژه ( گرم آوه ) که بعدها ( گرمابه ) شده یا ( سرد آوه ) هم که بعدها ( سردابه ) شده به معنی جا ...

( کجاوه ) اتاقکی دو لنگه که برای نشستن مسافران آن را روی فیل یا شتر می بستند. این واژه از دو بخش ساخته شده بخش اول ( کج ) یا ( کژ ) نوعی ابریشم خام ...

( کج ) یا ( کژ ) نوعی ابریشم خام و کم بهاستکه در زیر لباس جنگی می پوشیدند ( کجاوه ) نیز از همین واژه ساخته شده، چون داخل آن را از ابریشم کج می پوشان ...

( پزاوه ) به معنی جای پخت و پز ، واژه ای است دو بخشی بخش اول ( پز ) ریشه کلمه ی پختن بخش دوم ( آوه ) پسوند جای و مکان

واژه ی فارسی ( چراغ ) از ترکیب دو کلمه ( چر ) و ( آغ ) ساخته شده ( چر ) به معنی ( چربی ) ، ( چرپیه ) ، ( پی ) ، همان چیزی که در چراغ می سوزاندند ( ...

واژه ساوه عبارت است از ترکیب ( سه پسوند آوه ) به معنی جایگاه سه پاکدین آوه پسوندی است برای مکان و جا و عدد سه به نشانه ی سه مغ زردشتی است که هنگام ت ...

واژه ی ( گپ = gap ) ، افزون بر اینکه در همه ی فرهنگ های فارسی به چشم می خورد، در تمامی زبان های زنده ی هند و پاکستان و افغانستان مانند سانسکریت، اردو ...

هیئت / هیأت این دو کلمه عربی هستند و از نظر معنا متفاوتند واژه ی ( هیئت ) به معنی شکل و صورت چیزی و نیز به معنی دسته ای از مردم است. واژه ی ( هیأت ...

غوطه / غوته واژه ی ( غوته ) به معنای زیر آب فرو رفتن است و از مصدر ( غوتیدن ) می آید است و باید با ( ت ) نوشته شود. جا دارد که گفته شود این واژه در ...

ساختمان فلت آیرون ( Flat Iron ) ، باریک ترین ساختمان دنیاست که انگار آن را اتو کرده اند. برای همین است که لفظ ( آیرون= اتو ) را یدک می کشد این ساختما ...

ملک الشعرای بهار در سر گذشت خود می گوید: در هجده سالگی در جشن ها شعر می خواندم و کسانی که در آنجا حضور داشتند، باور نمی کردند که این شعر ها را من سرو ...

پیشانی علاوه بر معنای ( جبین، در لغت به معنای گستاخی، سماجت و سخت رویی هم آمده است و به پیشانی بردن یعنی با سماجت و گستاخی بردن. حافظ در این مورد می ...

بطور کلی در باور اسطوره ها ، آسمان را به سبب بارندگی و غرند گی و توفند گی نماد مرد ( = شوهر ) دانسته اند و زمین را به سبب زایندگی و شکیبایی و آرامش و ...

یک کلمه ی ( دستگیر ) و اینهمه زیر و بم در گویش یزدی : . یِتا زنگ بزن ، بیبین دَسگیرش مُکنی ( یه زنگی بزن ببین بهش دسترسی پیدا می کنی؟ ) . از حرفا ...

هراکلیتوس ( Heraclitus ) یا هراکلیت یا از فیلسوفان دوره ی پیش از سقراط است ، که یونانیان باستان به او لقب فیلسوف تاریک داده بودند. او در شهر ( افه س ...

تصویر پیوست آرامگاه حافظ در اواخر زمان قاجار است این بنا در حدود سال ۱۳۱۵ به کوشش علی اصغر حکمت، با بهره گیری از عناصر معماری زندیه و یادمان های حافظ ...

قدیمی ترین عکس از نوروز، تصویری است از مراسم سلامِ نوروزی به تاریخ اول فروردین سال ۱۲۷۱ خورشیدی در حالیکه ناصرالدین شاه قاجاربر تخت سلطنتی مرمر جلوس ...

پیه تا ( ایتالیایی: Pieta ) یا به تعبیر دیگر ترحم، یکی از زیباترین آثار مجسمه سازی جهان اثر میکل آنژ است که متأسفانه روز یکشنبه 21 ماه مه سال 1972 تو ...

بعضی از اصطلاحات زبان فارسی که دراشعار کلاسیک ما به کار رفته ، مقطع زمانی دارد مثل ( چراغ زیر دامن داشتن ) یا ( چراغ تَه دامن نگهداشتن ) . این اصطل ...

گر می فروش حاجت رندان رواکند/ ایزد گنه ببخشد و ( دفع وبا ) کند در پانزده نسخه ی کهن حافظ و نیز در دو نسخه ی بی تاریخ و همچنین در نسخه های خانلری، عیو ...

این اصطلاح که دعوت به یگانگی و اتحاد می کند، یادآور می شود که از یک نفر به تنهایی کاری بر نمی آید. مولانا در این مورد در مثنوی می سراید: هیچ بانگ ک ...

( دست فرو کوفتن ) اصطلاحی است که بیشتر در میان پهلوانان و هنگام کشتی گرفتن رایج بوده و آن از این قرار بوده که چون می خواستند با یکدیگر کشتی بگیرند، د ...

( تو خرما می خور و خر خود میران ) یعنی: تو به کار خود مشغول باش و فضولی مکن! شاهد نوشتاری از سمک عیّار: سمک عیّار گفت: بر تو پرسیدن نیست که جوانمر ...

( چون آب آمد ترشی از سرکه رفت. ) کنایه از اینکه بازارشان بی رونق و کساد شد. شاهد نوشتاری از سمک عیّار این بازار ایشان تا کنون گرم بود که من نیامده ...

( چار تکبیر زدن ) یا ( چار تکبیر گفتن ) اشاره به چهار بار تکبیر گفتن در پایان نماز میّت است و کنایه از پایان دادن و فراغت از امور دنیوی است. حافظ: ...

عبارت ( بنامیزد ) همان ( به نام ایزد ) است که در مقام ماشاء الله و چشم بد دور و مرحبا، و به نیت دفع اثر نظر بد و چشم زخم به کار می رود. مولانا جلال ...

آب حیوانش ز منقار بلاغت می چکد ( زاغ کلک ) من بنامیزد چه عالی مشرب است! حافظ در اسطوره ها آمده است که : چون اسکندر به طلب آب حیوان به ظلمات رفت ...

یکی از معانی متعدد ( نوا ) آن است که چون لشکر یکی از طرفین فاتح می شد و قرار صلح می بستند، لشکر مغلوب یکی از فرزندان و یا نزدیکان خود را به نزد فرمان ...

هباک/ هپاک ( habak/hapak ) : به معنی تارک سر: یکی گرزه زد ترک را بر هپاک کز اسب اندر آمد همانگه به خاک فردوسی پیرایه یغمایی

یزک ( yazak ) : مقدمه ی لشکر و پیشرو سپاه که هم اکنون واژه ی قراول ترکی به جای آن به کار می رود: شاهد شعری از نظامی گنجوی در اسکندرنامه: فرود آمدند ...

یان ( yan ) : دارای چند معنی است: در پارسی باستان به معنی ندای آسمانی، هدیه و بخشش. سخنانی که درویش ها و صوفیان در خلوت خویش به زبان می آورند. سخن ...

( زنبور خانه نشاید آشوفتن ) اصطلاحی است بر این معنا که ( دشمن را نباید تحریک کردن شاهد نوشتاری از کتاب سمک عیّار / سده ی ششم و هفتم : وزیر گفت چون ...

از فواید زبان آوری: گویند ملکی را علتی بود. طبیب فرموده بود که شیر ِ شیر بخورد. درماندند. شخصی گفت: من بیاورم. برفت و شیری در بیشه بگرفت و بدوشید و ...

مرغ رنگین عجل: گویند مردی در صحرا می رفت. مرغی رنگین دید. خواست که آن مرغ بگیرد. مرغ برخاست. از پس وی می رفت و مرغ می پرید تا در چاهی رفت. مرد ...

کتاب ( عجایب نامه ) یا ( عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات ) اثر جالبی از ( محمدابن محمود همدانی ) است که در نیمه ی دوم قرن ششم هجری قمری نوشته شده. ...

فرش پازیریک : قدیمی ترین فرش جهان، فرش دست بافی از ایران است که در سال 1949 به طور اتفاقی در منطقه ی پازیریک سیبری روسیه ( در 80 کیلومتری مرز مغولستا ...

( تالار موسیقی ) یا ( اتاق موسیقی ) یا ( اتاق صوت ) یکی از شاهکارهای معماری کاخ چهار صد ساله ی ( عالی قاپو ) در اصفهان است. دیوارها و سقف این تالار ...

انگیزش یعنی واداشتن و تحریک کردن کسی یا گروهی به دشمنی و عصیان و نافرمانی. شاهد نوشتاری از ( تاریخ سیستان ) : و نامه همی نبشت ( ابو یزید خالد ) سوی ...

موشک چیزی بوده که به شکل موش می ساختند و به جای دُم آن چوب باریک و بلندی نصب می کردند و آن را آتش می زدند و به بالا می انداختند. موشک در متن های که ...

بطور کلی در باور اسطوره ها ، آسمان را به سبب بارندگی و غرند گی و توفند گی نماد مرد ( = شوهر ) دانسته اند و زمین را به سبب زایندگی و شکیبایی و آرامش و ...

شاعر مورخ نیست و کسی هم از شاعر انتظار ندارد که حوادث اجتماعی زمانش را در شعرش واگویه کند. اما انتظار دارد که هر کلمه ای در شعرش یک حادثه بشود و شع ...

بطور کلی در باور اسطوره ها ، آسمان را به سبب بارندگی و غرند گی و توفند گی نماد مرد ( = شوهر ) دانسته اند و زمین را به سبب زایندگی و شکیبایی و آرامش و ...

دست زیر سنگ آمدن کنایه از ناکام شدن، به مقصود نرسیدن، شکست خوردن شاهد شعری از عطّار: یا دست به زیر سنگم آید، یا زلف تو زیر چنگم آید پیرایه یغمایی

نگاره ی ( گریز یوسف از زلیخا ) شاهکار جاودانه ی کمال الدین بهزاد کمال الدین بهزاد یکی از شگفتی های زمان است فرنگیان او را مانی دوم نامیده اند و این ...

خاک در چشم آفتاب انداختن؛ کنایه از بی ارزش کردن، از رونق انداختن شاهد شعری از عطّار: تا به عمدا ز رخ نقاب انداخت خاک در چشم آفتاب انداخت پیرایه یغ ...

هانس هولباین ( Hans Holbein ) نقاش آلمانی ۱۴۹۷ - ۱۵۴۳ نخستین دوره ی فعالیتش را در شهر بال آغاز کرد ، اما بعد به انگلستان رفت و به مقام نقاش درباری رس ...

فیثاغورس را کاشف علم موسیقی می دانند. چنانکه خود گفته است: من صدای اصطکاک افلاک را شنیدم و از آن علم موسیقی را نوشتم. مولانا جلال الدین در مثنوی ک ...

چون ( حکیمک ) اعتقادی کرده است کاسمان بیضه، زمین چون زرده است! مثنوی کبیر/ دفتر اول/ بخش 122 برخورد تند مولانا در دفتر اول مثنوی با ( کلودیوس بطلمیو ...